چکیده:
جمهوری آذربایجان از جمله کشورهای مهم منطقۀ قفقاز جنوبی است که به واسطۀ دارا بودن موقعیت ژئوپلیتیک تعیینکننده در حوزۀ انرژی، به ویژه پس از فروپاشی شوروی، محمل رقابت قدرتهای بزرگ منطقهای و فرامنطقهای بوده است. این رقابت در حوزههای مختلف قدرت سخت و نرم رایج بوده است. ایران و ترکیه از جمله کشورهایی هستند که بهواسطه پیشینۀ تمدنی و فرهنگی و نیز رقابت منطقهای، در عرصۀ سیاسی و اقتصادی این کشور حضور دارند. یکی از زمینههای رقابت این دو در جمهوری آذربایجان، قدرت نرم بوده است. بر این اساس، پژوهش به دنبال پاسخ به این پرسش است که قدرت نرم ایران و ترکیه در جمهوری آذربایجان بر چه محورها و مؤلفههایی استوار است؟ روش پژوهش، کیفی از نوع توصیفی- تحلیلی است. یافتههای پژوهش نشان میدهند که هر دو کشور بر مؤلفههای زبانی و مذهبی در ارتباط با این جمهوری تأکید میکنند و درعینحال، تفاوت شیوۀ حکمرانی ایران و ترکیه و نیز جهتگیری سیاست خارجی آنها، بر قدرت نرم دو کشور در جمهوری آذربایجان تأثیرگذار بوده است. بر اساس نتیجۀ پژوهش، ترکیه از مؤلفههای مذهبی، زبانی، قومی و حکمرانی عرفگرا جهت پیشبرد قدرت نرم خود در جمهوری آذربایجان استفاده میکند. مؤلفههای قدرت نرم ایران در جمهوری آذربایجان شامل عناصر فرهنگی- مذهبی و رویکرد میانجیگرانه در جریان مناقشات جمهوری آذربایجان مانند بحران قرهباغ است.
The Republic of Azerbaijan is an important country in the South Caucasus which due to enjoying a geopolitical position in the energy sector, especially after the Soviet collapse, has been a battlefield for rivalries among big regional and trans-regional powers. This rivalry has been current in the areas of soft and hard power. Iran and Turkey are among the countries which due to their civilizational and cultural history as well as regional rivalry are present on the political and economic stage of Azerbaijan. Soft power has been a source for rivalry between these two countries in Azerbaijan. Accordingly, this research seeks to answer the question on what elements and coordinates Iran and Turkey soft power rely? The research findings show that both countries emphasize the lingual and religious elements in relation to this republic, and at the same time, the governing difference between Iran and Turkey and their foreign policy orientations have been impacting Azerbaijan’s soft power. Based on the results of the research, Turkey taps into the religious, lingual, ethnic and secular governance elements to further its soft power in Azerbaijan, and Iran’s soft power elements in the Republic of Azerbaijan include cultural-religious elements and a mediating approach in Azerbaijan’s disputes , like in the Karabach crisis. The research method is descriptive-analytical method.
خلاصه ماشینی:
يافته هاي پژوهش نشان ميدهند که هر دو کشـور بـر مؤلفه هاي زباني و مذهبي در ارتباط با اين جمهوري تأکيد ميکننـد و درعـين حـال ، تفـاوت شـيوة حکمراني ايران و ترکيه و نيز جهت گيري سياست خارجي آن ها، بر قدرت نرم دو کشور در جمهوري آذربايجان تأثيرگذار بوده است .
روسيه ، ترکيه ، غرب ، قدرت هاي خاورميانه اي و همچنـين اروپـا از زمان فروپاشي شوروي تلاش زيادي کرده اند که از قدرت سخت و نرم خود در اين منطقه و بـه ويـژه جمهوري آذربايجان ، به واسطۀ منابع انرژي، استفاده کنند و به نوعي، بازي بزرگي حـول محـور ايـن جمهوري تازه استقلال يافته شکل گرفت .
قدرت نرم ترکيه در جمهوري آذربايجان با توجه به اينکه سياست خارجي يک کشـور برسـاختۀ سياسـت داخلـي آن کشـور اسـت ، رهبران حزب عدالت و توسعه در دهۀ اخيـر، بـه سياسـت يـک جانبـه گرايانـۀ کماليسـت هـا در سياست خارجي اين کشور پايان داده اند و با اتخاذ سياست چندوجهي با استفاده از قـدرت نـرم به دنبال تعامل سازنده با تمامي کشورها در غرب و شرق هستند.
بـا ايـن وصـف ، پيامـد اين مواجهه صرفا معطوف به جنبش گولن نشد، بلکه حتي سياست هاي فرهنگي نـرم ترکيـه را نيز در خارج از مرزهاي اين کشور و به خصوص در جمهوري آذربايجـان ، تحـت تـأثير قـرار داد؛ چراکه سلاح مذهب و به ويژه تفسـير و تبليـغ مـذهب اسـلام توسـط جنـبش گـولن ، يکـي از ابزارهاي غيررسمي و از جمله برگ برنده هاي کشور ترکيه در جمهوري آذربايجان بوده است .