چکیده:
به گواه تاریخ دوران خلافت عباسیان ( ١٣٢ ٦٥٦ ه .ق)، از درخشان ترین دوره های نفوذ ایرانیان
در نظام خلافت اسلامی است. خلفای عباسی بر خلاف بنی امیه، ایرانیان را به سبب خدمتی
که در برپایی حکومت، تهیه دواوین، سالنامه و نیز گسترش علم و دانش به ایشان کرده
بودند، گرامی داشتند، و مناصب بالای حکومتی را نیز به آنان واگذار کردند. پژوهش حاضر
به روش تاریخی ٤ و برمبنای مطالعات کتابخانه ای در صدد است تا نقش و نفوذ خاندان های
ایرانی را در خلافت عباسی بررسی کند. یافت هها حاکی از آن است که برمکیان نقش مهمی
در خلافت عباسی ایفا کردند. یکی از مهم ترین نقش های این خاندان انتقال دستگاه اداری
ایران به قلمرو خلافت اسلامی است. در حقیقت سازمان دیوان سالاری ایران کهن به وسیله
برمکیان وارد عصر اسلامی شد. علاوه بر نقش سیاسی برمکیان در خلافت عباسی، این
خاندان از دانشمندان، مترجمان و ادبیان قرن دوم هجری بودند و در نهضت ترجمه و سپس
تالیف در قلمرو اسلام نقش مهمی ایفا کرده اند.
According to the history of the Abbasid Caliphate (132-656 AH), it is
one of the most brilliant periods of Iranian influence in the Islamic Caliphate.
The Abbasid caliphs, unlike the Umayyads, honored the Iranians
for their service to them in establishing the government, preparing the
Davins, the yearbook, and spreading science and knowledge, and also
handed over high government positions to them. The present study seeks
to investigate the role and influence of Iranian families in the Abbasid
Caliphate in a historical way and based on library studies. The findings
indicate that the Barmakians played an important role in the Abbasid caliphate.
One of the most important plans of this family is to transfer the
Iranian administrative system to the territory of the Islamic Caliphate.
In fact, the bureaucratic organization of ancient Iran entered the Islamic
era through the Barmakians. In addition to the political role of the Barmakians
in the Abbasid Caliphate, this family were scholars, translators
and writers of the second century AH and played an important role in the
movement of translation and then writing in the realm of Islam.
خلاصه ماشینی:
بــه همــان نســبت کــه اســلام يــک ديـن همـه جانبـه اسـت و بـر جنبه هـاي مختلـف حيـات بشـري سـيطره دارد، خدمـات ايرانيـان بـه اســلام نيــز وســيع و گســترده و همــه جانبــه اســت و در زمينه هــا و ابعــاد گوناگــون صــورت گرفتــه اســت .
همچنيـن در دوره خلفـاي بعـدي، وزراي کاردان و بـا کياسـت ايرانـي چــون ابوايــوب موريانـي، خانـدان برامکـه و خاندان ســهل در راه اقتــدار و اعتــلاي خانــدان بنيعبــاس اقـــدامات بينظيــري انجــام داده و همچنيــن در حمايـت از مـردم در مقابــل ظلــم و جــور بنـيعبــاس ، گام هـاي مؤثري برداشـتند و با حضـور آنها در دارالخلافـه ، عناصـر ايرانـي بـه دســتگاه اداري و سياسـي خلفـا جـذب شـدند و بديـن شـکل ايرانيـان نقشـي مؤثـر و تعيــين کننــده در خلافــت و حکومت عباسـيان کسـب نمودند.
امــا آنچــه موجــب اهميــت و ضــرورت پژوهــش حاضــر شــد ايــن اســت کــه بــا توجــه بــه خدمــات شايسـته ايرانيـان و خانـدان برامکـه چـرا آنـان هرگــز مــورد تقديـر و قدردانـي شايسـته خلفـا قـرار نگرفتنـد، بلکـه بـا بي رحمـي و قسـاوت هرچـه بيشـتر مــورد بي مهـري ، قهـر، زجـر، قتـل ، زنـدان و...
همچنيـن هنگامـي کـه هـارون ، فضـل بن يحيـي را مأمـور سـرکوب شـورش يحيـي بن عبـدالله علـوي کـرد، يحيـي برمکـي بـه فرزنـدش فضـل هشـدار داد کـه از ريختـن خـون فرزنـد رسـول خـدا خــودداري کنـد و بــا توجــه بــه ايــن کــه برمکيــان متهــم بــه تشــيع هســتند، قضيــه را بـا مصالحــه فيصلـه دهد(طبـري ، بي تـا: ٢٨٩؛ ابن خلـکان ، بي تـا: ٣٣٤).
از ايـن رو هارون الرشـيد عباسـي در سـال ١٧٦ق ، ولايتـداري بخـش غربـي قلمـرو حکومـت ، از شـهر انبـار تـا شـمال آفريقـا، و نيـز حکومـت مصر را بـه جعفـر بخشـيد(همان ،: ١٢٢؛ ابن اثيـر، ١٣٨٥: ١٤٠).