چکیده:
تاریخ سیستان متنی از نیمۀ قرن پنجم است که از نظر سبک نگارش به نثر مرسل و به دست مؤلّفی ناشناس نگاشته شده است. هلیدی متن را دارای عناصر فرانقشی، زمینه و بافت موقعیتی و دربرگیرندۀ معانی تجربی، عاملان گفتمان و شیوۀ گفتمان میداند و معتقد است که متن باید دارای آغاز، میانه و انجام یا بافتار باشد. وی برای زبان کارکردها و نقشهای هفتگانۀ تعاملی، تخیّلی، ابزاری، اکتشافی، نظارتی، اطلاعرسانی (اظهاری) و عاطفی را در نظر گرفته است. هدف اصلی این پژوهش، مشخصکردن قابلیت این نظریه برای تحلیل تاریخ سیستان و نشاندادن عوامل فرانقشی و کارکردهای این متن است. روش این پژوهش توصیفیـتحلیلی، به خوانشی نقشگرایانه از تاریخ سیستان، بر اساس نظریۀ هلیدی، پرداخته است. یافتهها نشان میدهد که گفتمان آیینیـدینی نگارندۀ تاریخ سیستان، عاملان اسطورهای و فراواقعیتگرای متن و شیوۀ گفتمان مبتنی بر پیونددادن تاریخ و اسطوره که با تطبیقهای شگرف فرهنگ ایرانی و سامی (کیومرث=آدم ع) و اندیشۀ برابری اجتماعی و شعوبیگری، پردازش شدهاند، بافت موقعیتی و بخشهای نانوشتۀ این متن را میسازند. در نتیجه، این متن گزارشی، بافت موقعیتی و بافتار دارد و در کارکردهایش، کارکرد تخیلی و عاطفی در بیان شگفتیهای سیستان و ارزشمندی آن دیده میشود، ولی نقشهای اطلاعرسانی (توصیفها) و ترغیبی زبان به ترتیب دارای بیشترین نمود هستند و کارکرد تعاملی (گفتوگوها) دارای کمترین نمود نسبت به دیگر کارکردها و نقشهای زبان است.
Tarikh e Sistan is a text from the middle of the fifth century which has been written by Morsal in terms of writing style and by an unknown author. Halliday considers the text to have trans-elemental elements, contextual context, and context, and to include empirical meanings, actors of discourse, and discourse, and to believe that the text should have a beginning, middle, end, or context. He has considered the language of the seven functions and maps: interactive, imaginative, instrumental, exploratory, supervisory, informational (declarative) and emotional. The main purpose of this study is to determine the ability of this theory to analyze the Tarikh e Sistan and to show the trans-role factors and functions of this text. Method: This descriptive-analytical study is a map-based reading of the history of Sistan based on Halliday's theory. Findings show that the ritual-religious discourse of the author of Tarikh e Sistan; Mythical and surrealist actors of the text; And the method of discourse based on linking history and myth, which have been processed with the wonderful adaptations of Iranian and Semitic culture (Kiomars = Adam AS), which are based on the idea of social equality and populism; They create the situational context and unwritten parts of this text. Conclusion: This report text has a situational and contextual context and in its functions, imaginative and emotional function can be seen in expressing Sistan's wonders and its value, but the information maps (descriptions) and persuasive language have respectively. They are the most visible and the interactive function (conversations) has the least appearance compared to other functions and maps of language. ".
خلاصه ماشینی:
نکته در اینجا است که نویسندۀ کتاب تاریخ سیستان هیچ سخنی از ویرانشدن سیستان و خرابی کنونی آن نمیگوید، اما آبادانی دوبارۀ آنجا را به 444 سال پس از هجرت میداند که به احتمال زیاد، مدحی نهانی از حاکم و ممدوح فعلی سیستان یا سفارشدهندۀ کتاب است و مؤلف وظیفۀ خود دانسته که از حاکمیت او که سبب آبادانی سیستان و رونق کار او در آن زمان شده است، سپاسگزاری کند؛ همچنین حملات ویرانگرانۀ پیش از عهد او به سیستان را چه بهوسیلۀ غزنویان و چه در پیش از آن، محکوم کند؛ ضمن اینکه متن، خشنودی وی از اسلام و مسلمانشدن سیستانیان را در گفتمان وی برملا میکند که اظهار اين خشنودي، نمیتوانسته با هدف توجه به جلب رضایت خلفا باشد؛ چون سيستان تابع كامل خليفه نبوده است.
این کتاب، چهار دوره را بررسی و گزارش میکند: عصر یعقوب لیث و برادرش عمرو که روزگار قدرت و توانمندی سیستان است؛ عصر خلف بن احمد و شکست صفاریان به دست محمود غزنوی که داستان مربوط به میر آب، آگاهی محمود از وضعیت سیستان و کمبود آب را در آن نشان میدهد؛ عصر طغرل سلجوقی و سرانجام انتهای کتاب یا همان دورۀ مؤلف است.
در مورد اهداف زبان و از میان نقشهای کارکردی زبان، نقش اطلاعرسانی و ترغیبي، بیشترین بسامد و نقشهای ابزاری و تعاملی کمترین بسامد را به خود اختصاص داده بودند که این نکته با موضوع تاریخ سیستان که ارائۀ گزارش و اطلاعاتی دربارة سيستان است همخوانی دارد.
Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Volume 4.
Tehran: Higher University and Faculty of Literature and Humanities.
" Journal of Tehran Faculty of Literature and Humanities, Volume 58, Number 18: 155-177.