چکیده:
در هر نظام آموزشی، عوامل مختلفی در تعامل با هم قرار میگیرند تا فرآیند یاددهی و یادگیری برای فراگیران حاصل گردد. در این بین، ویژگیهای کالبدی مدارس از جمله مباحث بسیار مهم در ارتقاء کیفیت آموزش و یادگیری است. توجه به این مؤلفهها در طراحی نهتنها در راستای ارتقاء کیفی محیط میتواند مفید باشد؛ بلکه به سبب مقیاس ذهنی کودک میتواند بر تصویر ذهنی او از محیط تأثیر گذاشته و از این گذر بر شکلگیری مفاهیم رفتاری مانند خوانایی و حس تعلق به محیط مؤثر واقع گردد. هدف از پژوهش حاضر شناسایی و بررسی مؤلفههای کالبدی مؤثر بر تصویر ذهنی کودکان از محیطهای آموزشی میباشد. روششناسی این پژوهش ازنظر هدف کاربردی، ماهیت: توصیفی-تحلیلی، استراتژی: پیمایش، شیوه پژوهش: کیفی و کمی بهصورت ترکیبی میباشد. روش کسب و استخراج تصاویر ذهنی کودکان در این مطالعه، «نقشههای کروکی وار» و تحلیل با استفاده از نرمافزار MAXQDA نسخه 2020 است. همچنین برای رتبهبندی عوامل اکتشافی نیز از روش تحلیل عاملی و نرمافزار SPSS نسخه 22 استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش دانشآموزان مقطع دوم دبستانهای دخترانه و پسرانه شهر رشت میباشند که تعداد 120 نفر از آنها از طریق نمونهگیری در دسترس انتخاب شدند. نتایج گام اول پژوهش مشخص کرد که از میان فضاهای کالبدی مدارس به ترتیب، بیشترین فراوانی در ترسیم عناصر کالبدی مدرسه به ترتیب از ان کلاسها (32%)، حیاط و زمین بازی (28%)، و راهرو مدارس(18%) است و کمترین اشاره نیز به آبخوری مدرسه (8%) شده است. در واقع به نظر میرسد که فضاهای کالبدی که دانشآموزان به طور روزانه در مدرسه با آنها درگیر هستند، در تصاویر ذهنی آنها از مدرسه نمایان است. در گام دوم پژوهش، 4 عامل «هندسه و چیدمان فضا»، «فضاهای باز و نیمهباز»، «فضاهای ارتباطی» و «نشانهها»، به عنوان عوامل تشکیل دهنده تصاویر ذهنی کودکان شناسایی شدند که از میان این عوامل، «هندسه و چیدمان فضا»، بیشترین تأثیر را بر نقشههای ذهنی کودکان در نمونههای مورد مطالعه داشته است. تاثیر « فضاهای باز و نیمهباز»، نیز تأثیر بهوضوح در نقاشی و تصاویر ذهنی کودکان مشهود بود. عامل « فضاهای ارتباطی»، عامل مهم دیگری بود که بعضاً در تصاویر ذهنی کودکان از محیط آموزشیشان به چشم میخورد. در خصوص عامل چهارم، «نشانهها» ورودی مدرسه جزء پرتکرار ترین نشانهها در نقاشی کودکان بود همچنین بوفههای مدارس در اکثر نقاشی ها به چشم میخورد، تخته سیاه عنصر غالب تصاویر کودکان از کلاس و پلههای مدارس در مدارس دارای طبقات، جزء عناصر پرتکرار نقاشی کودکان به حساب میآمد.
Introduction: In each educational system, different factors are placed in interaction to achieve learners' teaching and learning process. Introduction: physical characteristics of schools are essential topics in improving the quality of education and learning. Considering these components in design not only to improve the quality of the environment can be helpful, but because of the mental scale of the child, it can affect the mental image of the environment, and it can influence the formation of behavioral concepts such as legibility and attachment to the environment. This study aims to identify and investigate the physical factors affecting children's mental image of educational environments.
Methodology: Methodology of this study is applied in terms of practical purpose, nature: descriptive-analytical, strategy: survey, research method: qualitative and quantitative as mixed. The method of extracting the mental images of children in this study is a "Sketch map" and analysis using the MAXQDA version of version 2020. Also, to rank the exploratory factors, the factor analysis method and SPSS version 22 are used. The study's statistical population is secondary schools in the Rasht city of Rasht, 120 of which were selected from the available sampling.
Results: The results of the first step of the study showed that, through the physical spaces of schools, there is an incredible number in drawing up the physical elements of the school, classes (32 %), yard and field (28 %), and the minimum reference to the school water (8 %).
Conclusion: The physical spaces where students are constantly engaged in school are visible in their mental image of the school. In the second step of the study, four factors, "geometry and space syntax", " open and semi-open spaces "," connecting spaces, "and" signs, "were identified as contributing factors to children's mental images. Among these factors, "geometry and space syntax" had the greatest effect on children's mental images in the studied samples. The effect of "open and semi-open spaces" was evident in children's painting and mental images. "connecting spaces" was another important factor that was sometimes seen in children's mental pictures of their educational environment. Regarding the fourth factor, the "signs" of the school were the most frequent in the painting of children and the shops of schools in most of the paintings. However, the dominant element of children's pictures of the class board and the school steps in schools were only the collection elements of children's painting.
خلاصه ماشینی:
اصلي ترين پژوهش انجام شده در اين خصوص که مقاله حاضر تا حد زيادي تحت تأثير ساختار آن قرار دارد، مطالعه اسدپور و همکـاران (١٣٩٦) اسـت کـه بـه بررسـي تصوير ذهني کودکان از منظر خيابان هاي شهري پرداخته است .
(به تصویر صفحه رجوع شود)جدول ٢- مؤلفه هاي تصاوير ذهني از ديدگاه انديشمندان مختلف (ماخذ: برگرفته از بلالي و همکاران ، ١٣٩٧) انديشمندان تعريف تصاوير ذهني عناصر سازنده تصاوير ذهني لينچ نماينده اي از آگاهي ذهني در ادراک مکان راه ، لبه ، گره ، نشانه ، حوزه شولتز تصوير ذهني "ساختار وجودي انسان " مراکز، راه ها، حوزه ها گولج وجود يک نظم سلسله مراتبي در شکل گيري منظر ذهني از هر پديده نقاط لنگرگاهي جزئيات اپليارد تصوير ذهني به يادآوردن عناصر سکانسي ، عناصرفضايي تريب تصوير ذهني سلسله مراتبي از تصوير کليت شهر تا جزء تصاويري از کليت شهر عملکرد شهر، ظاهر شهر و عناصر آن ، معنا بولدينگ تصوير به عنوان عکس ذهني تجارب ، نگرشها، خاطرات و احساسات آني چارچوب نظري مفهوم ادراک و شناخت محيطي : در دو دهه اخير بسياري از متفکران بر اين عقيده بوده اند که بخش قابل توجهي از فرآيند ادراک محيط طبق نظريه کنش متقابل ادراک صورت مي گيرد که در آن تداعي معاني در چارچوب ارزش هاي تاريخي و فرهنگي نقش بسزايي دارد )١٠٢- ١٠١ pp , ١٩٨٧ ,Lang(.