چکیده:
اسلوب هنری ساز از عناصر هنر ایرانی بود که توسط هنرمندان مکتب تبریز در هنرهای تزئینی
عثمانی مورداستفاده قرارگرفت و تحولاتی را در هنر عثمانی پدید آورد. بدین ترتیب نقوش
فرشته» اژدها و برگهای درهم تنیدهی نوک تیز (ساز) که از عناصر هنری مکتب نگارگری
تبریز نشئت میگرفت در نگارگری عثمانی جلوه پیدا کرد. با تلفیق اسلوب طبیعت گرایانه»
اسلوب ساز نه فقط در نگارگری بلکه در انواع هنرها از جمله کتابآرایی» تذهیب» جلدسازی,
هنر پارچهبافی وکاشیکاری جلوه پیدا کرد. در تزئین کاشیکاری فضاهای داخلی مساجد و
مزار سلاطین عثمانی بهوفور از اسلوب ساز استفاده شده است. در نتیجهی این پژوهش آن
دسته از آثار هنری که در قلمرو عثمانی سدهی ۱۰ق/۱۹م به شیوهی سبک ساز تزئین شدهاند
معرفی و ویژگیهای اصلی آن گفته شده است. همچنین با برشمردن عناصر نقوش هنری ساز
در تکنگارههای منسوب به قلمرو عثمانی و علاوه بر آن در پارچهبافی و کاشیکاریهای
مساجد و مزارات سلاطین عثمانی مشخص گردیده که تا چه میزان شیوهی هنری ساز از ارکان
اصلی و غالب هنر تزئینی عثمانی مورداستفاده قرار گرفته است.
Artistic style of “Saz” is one of the elements of Iranian art that the artists of Tabriz
School used in Ottoman decorative arts and made some changes in art of Ottoman
period. Therefore, the images of angels, dragons, and intertwined sharp leaves
(Saz) that originates from the artistic elements of the Tabriz School appeared in
Ottoman paintings. Combined with the naturalistic style, the Saz style appeared not
only in miniature but also in different kinds of arts such as book designing,
illuminating manuscripts, bookbinding, cloth-weaving and decorative tile-working.
The Saz style has been extensively used in decorating the tiles of the interior parts
of mosques and tombs of Ottoman sultans. This study introduced in detail and
described the characteristics of the artistic works that have been decorated using
the Saz style in the Ottoman Empire in the 10th AH/16th AD century. Moreover,
enumerating the elements of artistic paintings of Saz in monographs that are
attributed to the Ottoman Empire, and in the cloth-weaving and tile works of
mosques and tombs of Ottoman sultans, the study tried to show to what extent the
artistic style of Saz has been used as the main element of Ottoman decorative arts.
خلاصه ماشینی:
در اين مقاله ابتدا به مهاجرت صنعتگران و هنرمندان نگارگري تبريـز کـه بعـد از جنـگ چالدران به صورت اجباري به استانبول منتقل شدند پرداخته شـده اسـت و در ادامـه بـه نقـش شاه قلي نقاش هنرمند تبريزي در قوام يابي اسلوب ساز در قلمرو عثماني و پيوند مکتب تبريز و استانبول پرداخته شده است .
از سوي ديگر تک نگاره هايي که با گل هاي ختـايي و طرح هاي اسليمي آرايه شده اند و نقوش اژدها و فرشته اي که از عناصراصلي مکتب تبريز است اين امر را لازم ميدارد تا تحقيقات ويژه اي از تأثير و نقش اين هنر ايراني در عناصر تزئيني هنر عثماني انجام گردد.
1. Cleveland art (به تصویر صفحه مراجعه شود) ٢-٣ – تک نگاره هاي وليجان بن قاسم تبريزي در قلمرو عثماني يکي ديگر از نقاشان بزرگ با اصل ونسـب ترکـي کـه در سـال ٩٨٨ق /١٥٨٠م از تبريـز بـه استانبول و نقاش خانه ي عثماني مهاجرت کرده و در آنجا نگاره هايي با اسلوب ساز خلق کـرده است وليجان است .
در وسط آن طرح شمسه ديده ميشود که در داخـل آن نوشته هايي به خط ثلث دارد و کناره هاي آن با زمينه ي سفيد اسلوب ساز و برگ با انـدازه ي بزرگ بـه رنگ سـبز و ترکيب بنـدي نقـوش ختـايي کـه از قسـمت انتهـايي ايـن کاشـيکاري آويزان مانند شروع شده به طور متقارن نوشته را احاطه کرده است .