چکیده:
با شکل گیری دولت صفوی و ایجاد ثبات و اقتداردر ایران، زمینه برقراری ارتباط میان ایران و سایر کشورهای اروپایی فراهم شد. در پی آن نمایندگان و سفرایی از این کشورها برای مقاصد مختلف روانه ایران شدند و شماری از آنها شرح سفر خود در ایران را به نگارش درآوردند. ازجمله مسایلی که سیاحان به آن پرداخته اند، زندگی درباری و حرم سرای شاهان صفوی است. در پژوهش حاضر تلاش شده است تا با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با بهره گیری از منابع دست یکم،دیدگاه سیاحان اروپایی نسبت به زنان حرم سرای سلطنتی صفویان و قدرت و تاثیر حرم سرا در اداره امور مملکت بررسی شود. یافته های پژوهش بیانگر آن است که در درون حرم سرای صفویه آداب و رسوم و قوانین خاصی حاکم بود و شاهان صفوی بر حرم سراهای خود نظارت کامل داشته و برای اداره ی آن نیروهای مختلفی را می گماشتند و تا زمانی که با قدرت بر آن نظارت داشتند جلوی نفوذ حرم سرا و دخالت آنان در امور گرفته می شد و با روش های مختلف میزان جمعیت زنان و شاهزادگان و قدرت آنان را کنترل می کردند. اما اگر شاه از اقتدار کافی برخوردار نبود به راحتی تحت تاثیر قدرت زنان حرمسرا قرار گرفته و امور سلطنت را طبق خواسته آنها اداره می کرد
With the formation of the Safavid government and the establishment of
stability and authority in Iran, the ground was laid for communication
between Iran and other European countries. Subsequently, ambassadors
and agents from these countries traveled to Iran for various reasons, and a
number of them wrote these travel itineraries. Among the issues that the
travelers have addressed are the court life and the Harem of the Safavid
kings. The present study tried to investigate the viewpoints of European
travelers regarding the Safavid royal women of Harem and the power and
influence of the Haram in the administration of the country by using
descriptive-analytical method and first-hand sources. According to the
findings, there were certain customs and laws within the Harem, and the
Safavid kings had complete control over their Harem, assigned various
forces to govern it, and prevented their influence and interference in the
affairs as long as they were in power and controlled the population of
women and princes and their authority in different ways. But if the king
did not have enough authority, he would easily be influenced by the power
of the harem women and run the monarchy according to their wishes.
خلاصه ماشینی:
زنان ساکن حرم سراي سلطنتي و جايگاه آنان در دوره ي صــفويه تعداد زنان حرم ســرابا تصــرف ايالات گرجســتان و ســرزمين چرکس افزايش پيداکرده (فيگوئرا، ١٣٦٣: ٢١٣) و افزون بر همسران شاه ، ملکه ي مادر، مادر بزرگ ، خواهران ، عمه ها و دختران شـاه ، صـدها دختر ديگر نيز در حرم سـرا بودند که به صورت افتخاري و يا به عنوان خدمتکار و نديمه در حرم سـرا زندگي مي کردند.
تعدادي هم توسط بازرگانان به فروش مي رسيد و از اين راه تعداد زيادي برده ي زن و مرد در ايالات پادشـاهي انباشـته شـده بود که شـاه زيباترين آنها را براي حرم ســراي خود انتخاب مي کرد (فيگوئرا، ١٣٦٣: ٢٣٣).
شکار رفتن شاه به همراه زنان حرم شــاه وقتي به شــکار مي رفت تعداد زيادي در رکاب وي با تشــريفات حرکت مي کردند اما وقتي مي خواست براي خاطر سرگرمي و تفريح شهبانو و شاهزاده خانم ها و خانم هاي حرم خود به شکار رود، خواجگان که افراد داخلي قصر سلطنتي بودند، ملتزمين رکابش بودند (سانسون ، ١٣٤٦: ١٠٧).
اگر مرد و يا پسـربچه ي بيش از هفت سـال در محل ظاهر مي شـد به او رحم نمي کردند و مانند جنايتکار بزرگ که به مقام سـلطنت و اشخاص مورداحترام شاه ، هتک حرمت کرده مجازات مي کردند؛ اما زنان از اين قانون مسـتثني بودند و آزاد بودند که بر سـر راه عبور شـاه قرار گيرند و حرم سـرارا تماشا کنند (همان : ١٠٩).