چکیده:
تعاونیهای آببران در راستای بهرهگیری از توانمندیهای مردمی و جلب مشارکت آنان در سرمایه گذاری و استحصال و مهار آبهای سطحی ایجاد شدهاند. در حال حاضر به دلیل مشکلاتی از جمله وجود خرده مالکی، نبود قوانین مشخص و نبود مشارکت بین کشاورزان این تعاونی ها از کارایی لازم برخوردار نیستند. مطالعه حاضر، با هدف تحلیل سازوکارهای بهبود و ساماندهی تعاونی آب بران سد تبارک شهرستان قوچان انجام گرفته است. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه اعضای تعاونی آب بران به تعداد 490 نفر بودند که 215 نفر از آنها براساس جدول کرجسی- مورگان و با استفاده از روش نمونه گیری طبقهای با انتساب متناسب انتخاب شدند. ابزار گردآوری دادهها پرسشنامه بود. روایی پرسشنامه با استناد به نظر پانل کارشناسان و پژوهشگران در زمینه تعاونی آب بران مورد تایید قرار گرفت و برای تعیین پایایی ابزار تحقیق از ضریب آلفای کرنباخ استفاده شد که با توجه به مقدار آن برای بخش های مختلف پرسشنامه ( بین 79/ 0 تا 95/ 0) تایید شد. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از مدلسازی معادلات ساختاری با به کارگیری نرم افزار آموس انجام گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که سازوکارهای فنی، آموزشی-ترویجی، حمایتی، قانونی و اجتماعی در بهبود و ساماندهی تعاونی آب بران سد تبارک تاثیر دارند و 62 درصد واریانس متغیر وابسته را تبین نموده اند. سازوکارهای فنی و آموزشی – ترویجی بیشترین اثر را بر بهبود و ساماندهی تعاونی آب بران سد تبارک داشتند. از این رو، پیشنهاد می شود که در مداخلات آتی به منظور افزایش توانمندی تعاونی های آب بران و ایجاد شرایط مطلوب برای بهره برداری بهینه از آنها به این سازوکارها توجه ویژه ای مبذول گردد.
Ab-baran cooperatives have been established to utilize the capabilities of the general public and invite their participation in investment, extraction, and control of water surface. At present, these cooperatives do not have the desired function because of problems such as the existence of a lot of landowners, lack of specific laws, and lack of cooperation between farmers. The purpose of the present research was to analuze the mechanisms for improvement and organization of Tabarak dam Ab-baran cooperative in Quchan. The population of the research included all members of Ab-baran cooperative (490 persons), and the sample size was determined to be 215 based on Krejcie & Morgan Table, using stratified sampling method and proportional assignment. A questionnaire was used for data collection. The validity of the questionnaire was verified based on the views of the panel of experts and researchers, and its reliability was established by Cronbach’s alpha coefficient (between 0.79 and 0.95 for different sections of the questionnaire). Data analysis was done in Amos Software based on structural equation modelling (SEM). The results indicated that technical, educational-promotional, supportive, legal, and social mechanisms influence the improvement and organization of Tabarak dam Ab-baran cooperative and account for 62% of the dependent variable variance. Technical and educational-promotional mechanisms have the highest effect in this regard. Therefore, it is suggested that in future decisions, special attention be paid to these mechanisms in order to enhance the capabilities of Ab-baran cooperatives and create favorable conditions for their optimal use.
خلاصه ماشینی:
نتایج تحلیل حساسیت نشان داد که تخصیص اعتبار برای تغییر روش های آبیاری سنتی به مدرن ، اجرای برنامه های آموزشی و ترویجی به منظور ارتقاء دانش کشاورزان به منظور مسئولیت پذیری برای ایجاد و مدیریت تعاونی های آب بران با همکاری جهاد کشاورزی ، سازمان تعاون و آب منطقه ای، سرمایه گذاری در زمینه صنایع بسته بندی و فرآوری و مدل سازی سیستم های کشت مناسب بر اساس ظرفیت منطقه ، مهمترین زیرمعیارهای توسعه و توانمندسازی تعاونی های آب بران بودند (ماقبل ، ١٣٩٣).
1 Bosa کدیور و همکاران (١٣٩٣) طی تحقیقی تحت عنوان ارزیابی عملکرد اقتصادی و اجتماعی تعاونی های آب بران با مطالعه حوزه پایاب سد دوستی شهرستان سرخس نشان دادند تعاونی ها در بعد اقتصادی زمینۀ افزایش تولیدات کشاورزی از طریق استفادة بهینه از منابع آب تنظیم شده ، ایجاد رقابت در تولید، افزایش درآمد کشاورزان ، توزیع و فروش بهتر محصولات تولیدی را فراهم آورده اند.
نتایج پژوهش نشان داد سازو کارهای قانونی بر بهبود تعاونی آب بران تاثیر دارند، به اعتقاد یعقوبی (١٣٨٧)، خوشاب و نمازی(١٣٨٥) و سیف الدینی(١٣٧٦) مهمترین موانع و مشکلات بهره برداران محلی در مدیریت شبکه های آبیاری، وجود بروکراسی اداری بسیار زیاد و پیچیده و نبود قوانین مشخص در این زمینه است .