چکیده:
در نیم قرن اخیر، در ایران توسعه سرمایهداری در چارچوب اقتصاد متکی به نفت، سبب رکود بخش کشاورزی و رشد سریع شهرها گردید. این رشد سریع شهرنشینی به صورت متعادل صورت نگرفت، بلکه سبب رشد شهرهای بزرگ و مانع رشد شهرهای کوچک و روستاها گردید. و به رغم دگرگونیها در نظام شهری ایران، سیمای اسکان و استقرار جمعیت و شهرها تصویر مناسبی را به دست نمیدهد. به طور واضح روشن است که گسترش سریع شهرنشینی در ایران به نوبه خود امید به آیندهای بهتر را برای میلیونها انسان شهرنشین از لحاظ داشتن وضعیت اقتصادی و اجتماعی به یک کابوس بدل کرده است. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی سعی بر آن دارد با دیدی علمی و استدلالی به بررسی بازتابهای شهرنشینی نامتعادل در مناطق شهری ایران و تاثیرات این فرایند در بعد فضایی و در نهایت به تاثیرات این روند در شبکه شهری ایران پرداخته شود. نتایج بدست آمده از واکاوی علمی شهرنشینی نامتعادل حاکی از آن است در صورت ادامه این روند در شهرنشینی ایران شاهد توسعه اجتماعی و اقتصادی ناپایدار، از جمله افزایش درآمد نابرابر، ائتلاف منابع، تخریب محیط زیست، ورود آسیب به میراث طبیعی و فرهنگی ایران خواهیم بود.
Clearly it is clear that rapid urbanization in Iran, in turn, hope for a better future for millions of people in urban areas in terms of economic and social situation has turned into a nightmare. Accelerated destruction of the environment, insecurity and poverty, scarcity and lack of services and amenities, air pollution in cities, the growth of the informal economy in cities such problems is that with the expansion of cities or will be facing rapid urbanization.This study with analytical descriptive way tries With scientific and reasoning insight to consider the repercussions of unbalanced urbanization in urban areas of Iran and effects of the process geographical and spatial dimension and finally the impact of these trends in Iran's urban network.The results of the study of the unbalanced urbanization indicate that if you continue to see this trend in urbanization of unstable social and economic development Including increased income inequality, a coalition of resources, environmental degradation, damage to natural and cultural heritage of Iran. To solve these problems, the government should pursue economic strategy to balance urban and rural development as well as sustainable economic and social development.
خلاصه ماشینی:
در قرن بيستم و قرن حاضر نيز کشورهاي در حال توسعه و کمتر توسعه يافته از جمله ايران و کشورهاي همسايه از اين قانون جدا نبوده اند، به گونه اي که رشد پرشتاب جمعيت شهري اين کشورها هدايت شده و در چهاچوب نظام برنامه ريزي جامع ملّي خود بر پايه ي هماهنگيهاي بخشي و منطقه اي انجام نشده است .
طي سه دهه گذشته ، که نقطه عطف تحولات جمعيتي در ايران است ، به دليل عدم مديريت صحيح فضاي ملي، به تدريج اندازه کلان شهرها و قطب هاي عمده جمعيتي بزرگتر شده ، بر تعداد شهرهاي کوچک افزوده شده ، ميزان جمعيت پذيري شهرهاي مياني و کوچک کاهش يافته و خلاء سکونت - گاهي در نظام سلسله مراتب کشور باعث تعميق روزافزون شکاف در نظام شهري و گسيختگي شبکه شهري شده و عملاً نقش شهرهاي مياني و کوچک در ايجاد تعادل از بين رفته است (سرمست و زالي،١٣٨٩: ٦١).
در کشور ما اسکان غيررسمي با رشدي سريع تر از رشد شهرنشني مواجه بوده و برآورد ميشود که يک پنجم جمعيت شهري که درون يا مجاور شهرها به ويژه شهرهاي بزرگ به شکلي خود رو، فاقد مجوز ساختمان و برنامه رسمي شهرسازي با تجمعي از اقشار کم درآمد و سطح نازلي از کمي تو کيفيت ، زندگي ميکنند و با عناويني همچون حاشيه نشيني، اسکان غيررسمي، سکونت گاه هاي خودرو و نابسامان و اجتماعات آلونکي ناميده مي - شود(صرافي، ١٣٨١: ٥).
Elgin, C & Oyvat C,(2013), Lurking in the cities: Urbanization and the informal economy, Structural Change and Economic Dynamics, 27 , 36– 47 43.