چکیده:
هدف: هدف از این پژوهش بررسی شباهت واژگانی متون مرتبط با سه حوزه کتابخانههای الکترونیکی، دیجیتالی، و مجازی بر اساس تحلیل خوشهای است.روششناسی: پژوهش حاضر از نوع مطالعات علمسنجی است که با استفاده از تحلیل همواژگانی و تکنیک خوشهبندی انجام شده است. جامعه پژوهش را کلیه مدارک مرتبط با کتابخانههای الکترونیکی، دیجیتالی، و مجازی تشکل میدهند که در طول بازه زمانی 2018-1990 در پایگاه وب آو ساینس نمایه شدهاند. در مطالعه شباهت واژگانی مدارک از روش چشمی و فرمول جاکاردی استفاده شده است.یافتهها: بررسی روند رشد، حاکی از رشد منفی و ناچیز مدارک مرتبط با کتابخانههای الکترونیکی و مجازی (با ضریب رشد 68. 0- و 36. 1) است. درحالیکه آهنگ رشد مدارک مرتبط با کتابخانههای دیجیتالی (با ضریب رشد 11. 13) بیشتر بوده است. کلیدواژههای «منابع الکترونیک»؛ «بازیابی اطلاعات»؛ و «اینترنت» بهترتیب در حوزههای کتابخانههای الکترونیکی، دیجیتالی و مجازی در صدر واژگان هسته قرار دارند. خوشهبندی کلیدواژههای سه حوزه منجر به شکلگیری 8، 14 و 7 خوشه شد.نتیجهگیری: نتایج بیانگر همپوشانی اندک خوشههای موضوعی سه حوزه و منحصربودن واژگان هر حوزه است که خود میتواند نشانگر وجود تمایز بین این سه پدیده در دنیای علم باشد و درک مناسب پژوهشگران از مفاهیم مرتبط با انواع مختلف کتابخانهها را مسجل سازد.
Purpose: This study aims to investigate the keywords similarities of documents in three areas of electronic, digital, and virtual libraries based on cluster analysis.Methodology: This scientometric study is conducted using co-word analysis and clustering techniques. Research materials consist of all relevant documents related to electronic, digital, and virtual libraries that have been indexed in Web of Science, during the period 1990-2018. In addition to the superficial similarity observed, the rate of similarities is calculated by the Jaccard index.Findings: An examination of the growth trends indicates a negative and slight increase in the number of documents related to electronic and virtual libraries (with growth coefficients of -0.68 and 36.1). However, the number of digital libraries is higher (-0.68, 1.36, and 13.11 respectively). The topics of "Electronic Resources", "Information Retrieval", and "Internet "are placed at the top of core keywords in the fields of electronic, digital, and virtual libraries, respectively. The clustering of keywords in the three areas of the research led to the formation of 8, 14, and 7 clusters.Conclustion: Results indicate little overlap of keywords in the three areas in terms of clustering. It reveals an obvious distinction between these three phenomena within the scientific community and can be viewed as evidence of the researchers' proper understanding of the concepts associated with different types of libraries.
خلاصه ماشینی:
بااين همه ، به رغم تلاش هاي وسيعي که براي ارائه چارچوب مفهومي روشن از انواع کتابخانـه هـاي نـوين صـورت گرفته است ، تاکنون پژوهشي با رويکرد علم سنجي در بررسي ابعاد و ويژگيهاي خـاص کتابخانـه هـاي الکترونيکـي، ديجيتالي و مجازي انجام نشده و مطالعه جنبه هاي موضوعي پژوهش هاي مرتبط با اين حوزه هـا مغفـول مانـده اسـت .
بر اين اساس ، پژوهش حاضر سعي دارد بـه منظـور روشـن شـدن سـاختار مفهـومي حـوزة کتابخانه هاي الکترونيکي، ديجيتالي و مجازي و نيز براي درک بهتـر روابـط ميـان ايـن مفـاهيم بـه آشـنايي بيشـتر بـا موضوعات مرتبط با هر يک از انواع کتابخانه ها آن گونه که در متون منعکس شده اسـت کمـک کنـد و ميـزان قرابـت مباحث علمي هر حوزه را بر مبناي واژگان علمي مرتبط و با پشتوانه پژوهش هاي موجود به تصوير کشد.
توزيع مدارک مرتبط با کتابخانه هاي الکترونيکي، ديجيتالي و مجازي در پايگاه وب آو ساينس (رجوع شود به تصویر صفحه) بررسيهاي اوليه نشان داد که جستجو در فيلد موضوع براي مفاهيم مورد نظر سه حوزه پژوهش منجر بـه بازيـابي موارد غيرمرتبط زيادي ميشود؛ چراکه در بسياري از مدارک به هر يک از انواع کتابخانه ها در فيلـد چکيـده بـه عنـوان محل جمع آوري اطلاعات اشاره شده است .
Dendrogram 79 همان گونه که نمودار ١ نشان ميدهد در حوزه کتابخانه هاي الکترونيکي ٧ خوشۀ موضوعي شکل گرفته است ، کـه عبارت اند از ١- خوشۀ علم اطلاعات و دانش شناسي: اولين خوشه در حـوزة کتابخانـه هـاي الکترونيکـي، متشـکل از کليدواژه هاي علم اطلاعات و علـم کتابـداري اسـت .