چکیده:
ظهور فرقههای اعتقادی و فکری، قدمتی بسیار طولانی دارد. طیّ چند دهۀ اخیر نیز شاهد شکلگیری بسیاری جریانهای معنویتگرای نوپدید و ترویج و گسترش روز افزون آنها در سطح جهان بودهایم. این جریانها، به واسطۀ برخورداری از برخی جلوهها و جذابیتهای ظاهری، توانستهاند جمع زیادی را جذب برنامههای خود نمایند. پردازش معنویت سازگار با اومانیسم و سکولاریسم در قالبهای مدرن و خوشایند مردم، به پیدایش فرقههای معنویت گرای نوین انجامید. تنوّع این فرقهها به اندازهای است که هر سلیقهای را پاسخ میدهد. پیدایش و رشد روز افزون این نوع فرقههای معنویت گرا شاید پاسخی به حسّ معنویت خواهی انسان تلقّی گردد. بطور کلی از شاخصههای این نوع عرفانها میتوان به مواردی اینچنین اشاره کرد: در راس آنها خدا وجود ندارد، در آنها شریعت آسمانی جایی ندارد، تمامی آنها بر اساس تجربیات شخصی انسانها پدید آمدهاند و به بسیاری از آنها میتوان عنوان «عرفان سکولار» به معنای عرفان بدون خدا اطلاق کرد. این نوشتار؛ تلاشی است برای معرفی ویژگیهای معنویتهای نوظهور و اشاره به بعضی از علل تنوّع روزافزون آنها که عمدتا ماهیتی "غیردینی" دارد.
خلاصه ماشینی:
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال ٢٢ مقدمه : گرایش فطری انسان به معنویت و معرفت الهی سبب پدید آمدن مکاتب و فرقه های فراوانی با نام "عرفان " شده که پس از رنسانس این نوع فرقه های سکولار، جاذبه پیدا کرده و افرادی را به خود جذب نمود.
پیدایش و رشدِ روز افزون این نوع فرقه های معنویت گرا شاید نشانه ای از رشد فرهنگی آن جوامع باشد و به عنوان پاسخی به حسّ معنویت خواهی انسان تلقّی گردد؛ که البته با معنویت اصیل و عرفان دینی هماهنگی نداشته و فقط در ظاهر سعی شده تا شبیهِ عرفان واقعی و قابل دسترس ارائه گردد.
(ناس ، ص ١٨٨) دالایی لاما رهبران بودائیان تبت نیز که شعبه ای از بودیزم است و بخشی از عرفان های نوپدید شرقی محسوب می شود منکر خدا بوده و معتقد است :"تهیگی به معنای آن است که هیچ پدیده ای نمیتواند هستی ذاتی داشته باشد.
در عرفان اکنکار هم که یکی دیگر از عرفان های نوپدید است در مورد خدا می گوید:" روح خدا آن چنان که در فلسفه هندو نامیده می شود ، منشأ تمام چیزهایی است که روح را تشکیل می دهد، آن روحی که به خودی خود می تواند در یک گیاه ، درخت و یا انسان قرار گرفته باشد.
(دالایی لاما، ١٣٨٢ش ، ص ١٥٨) یوگاناندا نیز که از عرفان های نوپدید است همانند هندوها به تناسخ و نوزایی اعتقاد دارد، از نظر وی فرد در حرکتی تکاملی مکرراً در زندگی های بالاتر، حیات می یابد، این حرکت تکاملی تا زمانی که فرد، به مرحلۀ تطهیر کامل و اتحاد با هستی برسد ادامه دارد.