چکیده:
روحانیت شیعه در تاریخ سیاسی معاصر ایران همواره نقش پیشگام و مؤثری در بیداری اسلامی ایفا کرده به گونهای که بخش مهمی از تاریخ سیاسی ایران با روحانیت عجین شده و همیشه وزنه سنگین و تعیینکنندهای در تحولات سیاسی ـ اجتماعی ایران داشتهاند. بر این اساس سوأل اصلی پژوهش حاضر این است که روحانیت شیعه در تاریخ سیاسی معاصر ایران چه نقشی در جهت بیداری اسلامی ایفا کرده است (مسئله). روش تحقیق در این پژوهش توصیفی ــ تحلیلی و ابزار گردآوری اطلاعات کتابخانهای و اینترنتی میباشد (روش). نتایج حاصل از پژوهش گویای آن است که در سطح رهبری، روحانیون در لغو امتیاز رویتر، پیروزی نهضت تنباکو، پیروزی انقلاب مشروطیت، نهضت ملی شدن صنعت نفت، پیروزی انقلاب اسلامی و احیای نظریه بیداری اسلامی نقش مهمی ایفا کردهاند. در سطح حمایت مردمی میتوان به اعلام حکم جهاد و دعوت مردم به مبارزه در جنگهای ایران و روس، حمایت از مردم در حادثه گریبایدوف و سفارت روس و به صحنه کشاندن مردم علیه استبداد و استعمار خارجی اشاره کرد. در سطح منطقهای نیز میتوان به تلاشهای عالمان دینی همچون سید جمالالدین اسدآبادی، میرزا حسین نائینی، آیتالله کاشانی، امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری در جهت تقویت و بیداری اسلامی اشاره کرد (یافتهها).
The basis of the main question of the current research is what role the Shiite clergy has played in the contemporary political history of Iran in the direction of Islamic awakening (problem). The research method in this research is descriptive-analytical and library and internet information collection tool (method). The results of the research show that at the leadership level, clerics have played an important role in the abolition of Reuter's privilege, the victory of the tobacco movement, the victory of the constitutional revolution, the nationalization of the oil industry, the victory of the Islamic revolution and the revival of the theory of Islamic awakening. At the level of public support, we can mention the announcement of Jihad and calling people to fight in Iran-Russia wars, supporting people in the Griboyedov incident and the Russian embassy, and bringing people to the stage against tyranny and foreign colonialism. At the regional level, we can also mention the efforts of religious scholars such as Seyed Jamal al-Din Asadabadi, Mirza Hussain Naini, Ayatollah Kashani, Imam Khomeini (RA) and the Supreme Leader in strengthening and awakening Islam (findings).
خلاصه ماشینی:
در همين راستا، مقام معظم رهبري مي فرمايند: «روحانيت ، عنصر اصلي در مبارزات پانزده ساله ي منتهي به پيروزي انقلاب و ســپس در تشــکيل نظام مقدس اسلامي و برافراشتن پرچم اسلام در جهان و در مقاومت پرشور ملت ايران در برابر تهاجم هاي گوناگون دشمنان و پيش از اين ها و در طول قرنهاي متمادي، عامل اصلي حفظ معارف اسلامي و ايمان عميق و صادقانه ي ملت ايران به مکتب حياتبخش اســلام و رشــد تفکرات ديني در همه جا بوده است ...
اين حضور عمومي باعث شده روحانيت شيعه در بيداري اسلامي و بسياري از حرکت هاي سياســي - اجتماعي تاريخ سياســي معاصر ايران نقــش مهمي ايفا کند به هميــن دليل هر گاه پادشــاهان و حکام مســتبد و وابسته به بيگانگان برخلاف ســنت ها و ارزشهاي ديني حاکم بر جامعه عمل نموده اند روحانيون در مقابل آنها به پا خاسته اند (عيوضي ، ۱۳۸۶: ۱) و در نهايت پيروز ميدان بوده اند.
از نکات بديع پژوهش حاضر اين اســت که سير تاريخي بيداري اســلامي را در تاريخ سياسي معاصر ايران با تأکيد بر نقش روحانيت شــيعه در سه ســطح رهبري، حمايت مردمي و حمايت منطقه اي مورد بررسي قرار داده است تا خلأ موجود در اين زمينه را تا حدودي پر کند.
در سطح منطقه اي عالمان دينــي همواره در طول تاريخ سياســي معاصر، نقش و جايگاه ممتــازي را در تحولات سياسي - اجتماعي جوامع اسلامي ايفا کرده اند؛ از جمله اين عالمان مي توان به سيد جمالالدين اسدآبادي، ميرزا حسين نائيني ، آيت الله کاشاني ، امام خميني (ره ) و مقام معظم رهبري اشاره کرد که انديشه هاي آنان در سطح داخلي ، منطقه اي و حتي جهاني تأثيرگذار بوده است .