چکیده:
در جوار منابع آب ایجاد شده اند. این نوع سازه ها در شهر های مختلف ایران وجود
داشته اند . به دلیل تحول درشرایط زندگی مردم درمراکز جمعیتی وبهره گیری از فنون
و روش های جدید ،این نوع سازه ها کارایی خود را از دست داده اند هرچند اینگونه
آثار به عنوان آثار تاریخی در برخی مناطق کشور مورد حفاظت قرار گرفته اند.
آسیاب ها دارای اجزای مختلفی هستند که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته اند .
شناخت این نوع بناها که حاصل فکر واندیشه هنرمندان معمار ایرانی است از اهمیت
خاصی برخوردار است. از جهتی مطالعه و بررسی این نوع سازه ها درعرصه ی معماری
سنتی و نقش کاربردی آن، معرف بخشی از آثارتاریخ وتمدن دیرینه ی این سرزمین
است. مشخصات وویژگی ها ، اجزاءوعناصر ، مصالح به کار رفته در معماری آسیاب
های آبی از مهمترین موارد مطالعاتی در این زمینه می باشند که دراین نوشتار مورد توجه
بوده است. بخشی ازاطلاعات ارائه شده اسنادی است ومواردی هم حاصل تلاش میدانی
بوده است.
خلاصه ماشینی:
الگوي معماري آسياب هاي آبي (مطالعه ي موردي آسياب گريان ايلام ) 1 مهندس آزاده محموديان چکيده آسياب هاي آبي از جمله سازه هاي خدماتي است که در گذشته معمولا در در مسير ويا در جوار منابع آب ايجاد شده اند.
معمولا در کنار ١- مدرس دانشگاه جامع علمي کاربردي واحد استان ايلام 1 روستاها و آبادي ها بر سر راه قنات ، هر جا که موقعيت زمين اجازه ميداده از انرژي پاک و ارزان آب براي چرخش سنگ آسياب استفاده ميشده است ، اين آسياب ها باانرژي آب به حرکت در مي آمدند و با آرد کردن گندم ، جو و ساير غلات نياز ساکنان محدوده ي اطراف خود را بر آورده مي ساختند.
خانم مرجان کاظمي دانشجوي مرمت و احيا دانشکده ميراث فرهنگي در مورد آسياب ميبد چنين نوشته است :اين نوع آسياب (آسياب آبي)در مناطق خشک ايران درمسير قنات ساخته شده اند.
آسياب هاي آبي آسياب شيبي: در اين نوع آسياب ، آب از سوي کانال هايي به درون يک مجموعه که داراي شيب بسيار تند است سرازير مي شود.
در اين نوع آسياب آب از کانال با ارتفاع زياد وارد استوانه اي عمودي مي شود و در انتهاي حفره يک دريچه به قطر ٣٠ تا ٤٠ سانتيمتر قرار دارد که بعد از خارج شدن آب از حفره با فشار به پروانه هاي «جون » برخورد کرده و موجب چرخيدن آسياب حول محور عمودي مي شود.
توصيف بنا : اين بنا به عنوان يک سازه ي آبي باپلان مستطيل شکل و با استفاده از سنگ هاي قلوه اي رودخانه دربخش جنوب غربي مجموعه ي مورت واقع شده است .