چکیده:
حملةحیدری باذلمشهدی، اثری است که در ادبیات حماسی فارسی، بیشترین کمیت و تنوع نسخ را پس از شاهنامة فردوسی دارد. در این جستار، با بررسی 100 نسخه حمله، به معرفی چند تکملة جدید و تعیین میزان و ترکیب تکملههای این متن و سپس طبقهبندی پیکرة متنی تحقیق، بر مبنای رویکرد انواع ادبی، در پنج رده پرداختهایم. بر مبنای رویکرد نقد متنی مشخص شد، نسخ حملة حیدری باذل، به علت سبک هندی سراینده و کاربرد آیینی متن در حملهخوانی، بر خلاف عموم آثار ادبی کلاسیک، در طول زمان، به جای الحاق و افزایش ابیات، متحمل اسقاط و حذف ابیات شدهاند؛ به جز انتهای نسخ که تکمله بدانها افزوده شده است. بر مبنای طبقهبندی انواع نیز، گونة حملهسرایی اینگونه تعریف شد: حملهسرایی، در سطح کلان، ذیلِ ژانر حماسة ثانویه دینی، و زیرْژانرِ حماسة ادبی، با کارکرد حماسة زبان تبیین شد. همچنین از حیث محتوایی در شمار منظومههای حماسی تاریخی با دو گونة حماسة تاریخیِ محض یا حماسة تلفیقی تاریخی- عامیانه محسوب شد که از حیث رابطه با متن معیار (حملة باذل) سه زیرگونة تکملة باذل، نظیرهسرایی بر باذل و ترجمة حمله را شکل دادهاست.
خلاصه ماشینی:
، تحلیل متن شناختی نسخ خطی حمله حیدری باذل و انواع تکمله های آن (و تبیین گونۀ حمله سرایی بر مبنای رویکرد انواع ) فرزاد قائمی استادیار زبان و ادبیات فارسی دانش گاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران تاریخ دریافت : ١٤٠٠/٣/١٨ تاریخ پذیرش : ١٤٠٠/٤/٢٠ چکیده حملۀحیدری باذل مشهدی، اثری است که در ادبیات حماسی فارسی، بیش ترین کمیت و تنوع نسخ را پس از شاهنامۀ فردوسی دارد.
بر مبنای رویکرد نقد متنی مشخص شد، نسخ حملۀ حیدری باذل ، به علت سبک هندی سراینده و کاربرد آیینی متن در حمله خوانی، بر خلاف عموم آثار ادبی کلاسیک ، در طول زمان ، به جای الحاق و افزایش ابیات ، متحمل اسقاط و حذف ابیات شده اند؛ به جز انتهای نسخ که تکمله بدان ها افزوده شده است .
هم چنین تحقیقاتی از دیگر پژوهش گران در مورد حمله باذل یا راجی و برخی جنبه های محتوایی یا سبکی این متون منتشر شده است ؛ پژوهش هایی که رویکرد توصیفی و محتوایی داشته ، یا حداکثر به مقایسۀ شاهنامه و حمله حیدری پرداخته ، یا گزارشی از منابع ، به واسطۀ فهرست های کتاب خانه ها یا فهارس جامعی چون دنا و فنخا ارائه کرده اند، بررسی مستقیم نسخ متن حمله تا امروز مکتوم مانده است .
با چنین نگرشی، در این جستار، پس از توصیف دقیقی که از طبیعت متن شناختی حملۀ حیدری انجام دادیم : اثری حماسی که گسترش آن در ادبیات فارسی یک جریان و متعاقباً یک گونۀ ادبی را ایجاد کرده است ، حال حدود پیکرة متون حمله را در ارتباط با ژانر حماسه تبیین میکنیم .