چکیده:
شناخت و معرفی علمای متقدم شیعه یکی از کارهای پژوهشی است که معمول محققان به باز خوانی آن پرداختهاند. ضروریات و اهدافی برای این گونه پژوهشها بیان شده که میتوان از این رهگذر، به اندیشههای مختلف آنها در ابواب مختلف علوم و گرایش آنها رسید. یکی از عالمان پر آوازه و پر کار شیعه که تحقیق در اندیشههای ایشان به خصوص اندیشههای سیاسی، غیر از آنکه روشن کننده روش و گرایش سیاسی ایشان است بلکه تفکر او بر شاگردانش اثر گذاشته، مرحوم حسن بن یوسف بن مطهر حلى، معروف به علامه حلى میباشد. علامه حلى از فقها و متکلمان شیعه قرن هشتم هجری بود. اولجایتو از پادشاهان ایلخانیان از مقام و مرجعیت علمی علامه مطلع و ایشان را به ایران دعوت نمود و علامه در مدت 11 سال حضور در ایران توانست خدمات ماندگار از خود به جا بگذار از قبیل؛ رسمیت شناختن مذهب شیعه به عنوان دین واحد ایرانیان، ترویج فرهنگ غنی شیعه، اثبات ولایت امام علی(ع). یافته پژوهش حاضر در این زمینه آن است که مرحوم علامه از لحاظ نظری حکومتها را به دو دسته مشروع و غیر مشروع تقسیم نموده و حکومت مشروع را مختص خداوند و هر آن کس که از طرف خداوند منصوب شده است مانند؛ پیامبر، امام معصوم(ع) و فقیه جامع الشرایط میداند و حکومت غیر مشروع را در غیر آنها میداند. روش پژوهشی در این نوشتار بیشتر توصیفی تحلیلی است.
Recognizing and introducing the early Shiite scholars is one of the research works that scholars have usually read. Necessities and goals have been stated for such researches, through which it is possible to reach their different ideas in different chapters of sciences and their tendencies. The late Hassan ibn Yusuf ibn Motahar Hali, one of the famous and prolific Shiite scholars whose research, especially political thought, not only clarifies his method and political orientation, but also influenced his students, is the late Hassan ibn Yusuf ibn Motahar Hali. It is known as Allameh Hali. Allama Hali was one of the Shiite jurists and theologians of the eighth century AH. Oljaito informed the Ilkhanid kings of Allameh's position and scientific authority and invited him to Iran, and Allameh was able to provide lasting services during his 11 years in Iran, such as; Recognition of Shiite religion as the only religion of Iranians, promotion of rich Shiite culture, proof of Imam Ali (AS) guardianship. The finding of the present study in this field is that the late Allameh theoretically divided governments into legitimate and illegitimate categories and legitimized government for God and anyone who has been appointed by God, such as; The Prophet, the Infallible Imam (AS) and the comprehensive jurist know the conditions and know the illegitimate government in them. The research method in this paper is more descriptive-analytical.
خلاصه ماشینی:
يکي از عالمان پر آوازه و پر کار شيعه که تحقيق در انديشه هاي ايشان به خصوص انديشه هاي سياسي، غير از آنکه روشن کننده روش و گرايش سياسي ايشان است بلکه تفکر او بر شاگردانش اثر گذاشته ، مرحوم حسن بن يوسف بن مطهر حلي، معروف به علامه حلي ميباشد.
بر همين اساس سؤال اصلي نوشته حاضر اين است که علامه حلي از چه مباني تئوريکي براي ساماندهي انديشه سياسي خود برخوردار بوده و به مسائل سياسي عصر خود مينگريست ؟ يافته پژوهش حاضر در اين زمينه آن است که مرحوم علامه از لحاظ نظري حکومتهاي را به دو دسته مشروع و غير مشروع تقسيم نموده و حکومت مشروع را مختص خداوند، پيامبر، امام معصوم (ع ) و فقيه جامع الشرايط ميداند و حکومت غير مشروع را در غير آنها ميداند.
حکومت مشروع بنا به نظر علامه حلي حاکميت بر انسان در مذهب اماميه با توجه به آيه «إّنما ولّيکم اللّه و رسوله و اّلذين آمنوا» (مائده : ٥٥) منحصر و مختص خداوند است چرا که خداوند مولاي حقيقي و ولي نعمت اصلي ما ميباشد و اين حاکميت را به پيامبر و بعد از آن به امام معصوم (ع ) بعد از ايشان تفويض نموده است .
نتيجه اينکه علامه حلي، مجتهد جامع الشرايط را جانشين پيامبر اکرم (ص ) و در عصر غيبت با اذن جانشين امام معصوم (ع ) و جايز التصرف در امور دنيوي و ديني مردم ميداند و از مؤيد نقلي و عقلي براي اين مورد آورده است .