چکیده:
قاعده «کل حادث مسبوق بقوة و مادة تحملها»، از قواعد با اهمیت فلسفی است که نتایج عدیدهای در فلسفه به بار میآورد؛ از جمله اثبات هیولی یا اثبات دیدگاه علامه طباطبایی در باب حرکت و موجود سه اشکوبهای که تصویر میکنند. این قاعده از دیرباز مورد اشاره ارسطو قرار گرفته است و ابن سینا برای آن استدلال تام و مستحکمی را به همراه مقدمات و مؤخراتی اقامه میکند؛ اما بهتدریج استدلال ابن سینا در آثار فلاسفه بعدی، به فراموشی سپرده شده و مقدمات و مؤخرات آن، جای خود استدلال را گرفته اند. این مطلب سبب شده است بعضی از فیلسوفان معاصر، ابن سینا را به شکل مستقیم یا غیر مستقیم، متهم به مغالطه اشتراک لفظی و غفلت از تفکیک میان امکان ماهوی و امکان استعدادی کنند. مقاله پیش رو در صدد بیان استدلال اصلی ابن سینا و نشاندادن جایگاه صحیح مقدمات و مؤخرات آن در عبارات خود ابن سیناست؛ همچنین روشن خواهد شد که فیلسوفان معاصر که در صدد جایگزینکردن استدلالی دیگر به جای استدلال مشهور شدهاند، نتوانسته اند استدلال قابل قبولی ارائه کنند.
The rule of “all temporal event is after potential and matter which carry it” is one of most important philosophical rules that has various consequences such as proving first matter or proving Tabataba'i’s theory on movement. This rule was mentioned by Aristotle and Avicenna has a strong demonstration for it, with preparations. But the demonstration itself was forgotten in argument of philosophers after him and its preparations were sit in place of it. This matter caused that some of philosophers accused him of verbal sharing fallacy. this paper seeks to right expression of Avicenna’s demonstration and to show some contemporary philosopher’s failure to reach new demonstration.
خلاصه ماشینی:
در هر حال تا اينجا استدلال ابن سينا شبيه همان خلاصه اي است که ملاصدرا در اسفار آورده است ؛ اما نکته درخور توجه اين است که اين استدلال را که ملاصدرا براي اثبات وجود امکان استعدادي اقامه کرده است (ملاصدرا، ١٩٨١م ، ج ٣، ص ٥٠)، ابن سينا نه براي نفس وجود امکان استعدادي بلکه براي اثبات تقدم امکان بر فعليت اقامه کرده است ؛ يعني جواب ابن سينا به قايلان معيت قوه با فعل اين است که در صورت معيت اين دو، شيء حادث ، قبل از تحقق ، لامحالۀ يا استحاله دارد که در اين صورت حدوثش ممتنع خواهد بود يا ضرورت وجود دارد که در اين صورت ، "عدم قبل از وجود" برايش بيمعناست و چون هيچ کدام از اين دو معنا در رتبه قبل از فعل قابل قبول نيست ، ناگزير از قول به اين هستيم که در رتبه قبل از فعليت ، قوه و امکان برقرار است ؛ اما اينکه آيا اين استدلال در صدد اثبات خارجيت چنين امکاني است ، حرف ديگري است که به نظر ميرسد، ابن سينا در ادامه بيشتر روي اثبات خارجيت اين امکان تمرکز ميکند.