چکیده:
إنّ الكتاب المدرسي أداة تعليمية كثيرة الاستخدام. فدراسة الأداة ونقدها تؤدي إلى تحسين جودة التعليم. يُعدّ کتاب «الرائد في تعليم اللغة العربية: کتاب الإنشاء»، لمسعود فکري (1397هـ.ش)، من المصادر التعليمية في مهارة الإنشاء باللغة العربية في إيران. تمّ تصميم الكتاب في ثلاثة مجلداته يتطرق إلى مهارة الکتابة أي الإنشاء في ثلاثة مستويات: تمهيدي، متوسط ومتقدم. تهدف الدراسة إلى تقييم المصدر التعليمي بالاعتماد على المنهج الوصفي-التحليلي وباستخدام أدوات الاستبيان القياسية ومعايير أنموذج مك دانف وشاو لتعزيز النقد المنهجي في إعداد النصوص التعليمية وتصنيفها وإزاحة المشاكل المحتملة للمصدر التعليمي. یتشکل المجتمع الإحصائي من مجموعتین: الطلاب والمدرسین. لقد قام بتحليل كتاب الرائد خمسة مدرسین متخصصین بتدریس مهارة الکتابة العربية وكذلك خمسة وعشرون طالباً من جامعة المذاهب الإسلامية فرع طهران، ممن قرأوا الکتاب بمجلداته الثلاثة في العامین الدراسيين 1399 إلی 1400 هـ.ش (ثلاثة فصول)، وذلك بالطريقة الإلکترونية في ظروف جائحة کورونا. تظهر النتائج أن الكتاب من وجهة نظر الطلاب والمدرسين له تأثير إيجابي في تحسين مهارة الکتابة لدى المتعلمين. وبالطبع هناك بعض النواقص والعيوب للكتاب، فيمكن الإشارة إلی: عدم توفر ملف صوتی للكتاب، وعدم استخدام المخططات والصور من أجل الإلقاء الأفضل لمفاهيم الدرس، وعدم تحديد مخاطبي الكتاب ومتلقيه.
کتاب درسی، یک ابزار اموزشی کاربردی است. نقد و بررسی این ابزار، سبب ارتقای
کیفیت اموزش میشود. کتاب «الرايد فی تعلیم اللغه العربیه: کتاب الانشاء »، نوشته مسعود
فکری ) 1397 (، از جمله منابع اموزشی مهارت نگارش عربی در ایران است. این کتاب در سه
جلد نوشته شده است و در سه سطح اغازین، میانی و پیشرفته به اموزش مهارت نگارش
میپردازد. هدف از پژوهش حاضر، اعتای نقد روشمند، در تهیه و تدوین متون اموزشی و
نیز رفع اشکالات احتمالی منابع اموزشی است. روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی است که با
استفاده از ابزار پرسشنامه استاندارد شده و نیز با تکیه بر معیارهای الگوی مکدانف و شاو
به فرایند نقد و تحلیل کتاب «الرايد فی تعلیم اللغه العربیه: کتاب الانشاء » شکل داده است.
جامعه اماری این پژوهش، شامل دو گروه است: نخست، 25 نفر از دانشجویان دانشگاه
مذاهب اسامی واحد تهران که سه جلد کتاب یاد شده را در دو نیمسال تحصیلی 1400 -
1399 و نیز نیمسال اول سال تحصیلی 1400 به دلیل شرایط کرونایی به صورت مجازی
خواندهاند؛ و دوم، پنج نفر از مدرسان درس مهارت نوشتاری عربی که این دوره سه جلدی
را بررسی و تحلیل کردهاند. یافتههای پژوهش نشان میدهد که دوره سه جلدی «الرايد
فی تعلیم اللغه العربیه: کتاب الانشاء » از دیدگاه دانشجویان و مدرسان در بهبود مهارت نگارش
زباناموزان، تاثیر مطلوب دارد. با این حال، کتاب مد نظر، خالی از نقص نیست. برای
مثال، در اینباره میتوان به تهیه نشدن فایل صوتی کتاب، عدم استفاده پدیداور از نمودار
و تصویر در القای بهتر مفاهیم اموزشی و نیز مشخص نبودن گروه سنی مخاطبان کتاب
اشاره نمود.
A textbook is a useful educational tool. Analyzing this tool improves the quality of education. The Book of “Al-Raid in Teaching Arabic Language: The Book of Composition”, by Masoud Fekri (2019) is one of the educational resources for Arabic writing skills in Iran. This book is designed in three volumes that teach writing skills in three levels: beginner, intermediate and advanced. The aim of this study is to promote the methodical critique in the preparation and compilation of textbooks and eliminate possible errors in them. The study uses a descriptive-analytical approach with standardized questionnaire as a tool and evaluation criteria of McDonough and Shaw’s model to evaluate this textbook. Two groups of students and teachers make up the statistical population of this study. Twenty-five students of the University of Islamic Religions, Tehran Branch, who have read three volumes of Raid’s book in three semesters of the academic years 2020-2022 in online classes due to corona virus restrictions, and five instructors of the Arabic writing skills course have also analyzed the book. Findings show that according to the students, this book has a positive effect on improving the learner’s writing skills and teachers have also given positive reviews about the role of this book in writing skills. Of course, there are some shortcomings that can be pointed out: the unavailability of the book’s audio files, the lack of use of diagrams and images to help better understand the concepts, and the not specifying the target audience of the book.