چکیده:
حکیم جمالالدّین ابومحمّد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤید نظامی گنجوی از شاعران بزرگ فارسی است که آثار ارزشمندش، بهویژه خمسه، بر شاعران پس از وی تأثیر گذاشته است. اهمّیت وی در میان شاعران فارسیزبان، سبب توجّه نویسندگان و منتقدان به آثار وی و نگارش مقالهها و کتابهای بسیار زیادی در این زمینه شده است. بهمنظور شناسایی زمینههای تحقیقی بیشتر آثار نظامی، تحلیل مقالههای نوشتهشده در این زمینه لازم است. امروزه یکی از انواع مطالعات میانرشتهای، استفاده از روشهای علم اطّلاعات، ازقبیل انواع تحلیلهای هماستنادی، همواژگانی و همنویسندگانی در ترسیم نقشة علمی هر حوزه است. پژوهش حاضر، مقالات چاپشده با موضوع نظامیگنجوی در نشریات و پایگاههای اطّلاعاتی را با استفاده از روش همواژگانی تحلیل میکند. این پژوهش از نوع توصیفیـ تحلیلی است و با رویکرد علمسنجی انجام شده است. جامعۀ مورد مطالعة آن، مقالات فارسی حوزة نظامی گنجوی، نمایهشده در پایگاههای اطلاعاتی معتبر در بازة زمانی 1378 تا سال 1399 است. برای ترسیم و تحلیل شبکۀ همرخدادی واژگان، از نرمافزار «راور ماتریس»، «اس. پی. اس. اس» و «یو. سی. آی. نت» استفاده شده و طبقهبندی موضوعات با استفاده از روش خوشهبندی موضوعی صورت گرفته است. نتایج نشان میدهند که خسرو و شیرین، لیلی و مجنون، هفتپیکر، مخزنالاسرار، اسکندرنامه و خمسۀ نظامی، موضوعات اصلی منتسب به واژههای کلیدی و خسرو و شیرین پرکاربردترین واژۀ کلیدی بهکاررفته در مقالات است.
Hakim Jamal ad-Din Abu Muhammad Ilyas ibn-Yusuf ibn-Zakk ibn Muayyad Nizami Ganjavi is one of the great Persian poets whose valuable works, especially Khamse have influenced the poets who came after him. Due to his importance, Nizami has attracted the attention of writers and critics, and many books and articles have been devoted to him. In order to identify areas for further research relevant to Nizami Ganjavi’s works, it is necessary to obtain knowledge on the existing body of the research carried out on his works. Nowadays, one type of interdisciplinary research is the use of information science methods such as Co-citation, Co-word and Co-author Analyses in drawing the scientific map of a given field. The differences and similarities in each of these bibliometric research methods can lead to new and different information about the discipline under study. The present study intends to analyze all articles published on the subject Nezami using social media analysis techniques. This research is of descriptive-analytical type and has deployed Co-Word Analysis Approach. The corpus of the study is Persian articles on Nezami Ganjavi, indexed on authentic databases in the period between the years 1378 to 1399. To draw and analyze the co-occurrence network of words, "Ravar Matrix", "SPSS" and UCINET and Net Draw softwares are used, and the subjects are classified using the thematic clustering method. The results show that Khosrow and Shirin, Leily and Majnoon, Hafte Peykar, Makhzan al-Asrar, Iskandarnameh and Khamseh are the main subjects used in the keywords search, and Khosrow and Shirin is the most widely used keyword in papers.
خلاصه ماشینی:
يکــي از انــواع مطالعــات ميان رشــته اي ، اســتفاده از روش هـاي علم سـنجي در طراحـي نقشـۀ علمـي هـر حـوزه اسـت ؛ در ايـن ميـان متخصّصـان بــا اســتفاده از روش هــا و فنــون مختلفــي بــه مطالعــۀ ســاختار دانــش در رشــته هاي مختلــف اقــدام مي کننــد کــه تفاوت هــا و شــباهت هاي موجــود در هــر يــک از ايــن فنــون باعــث مي شــود اّطلاعــات جديــد و متفاوتــي دربــارٔە رشــته هاي مــورد بررســي بــه دســت آيــد.
نــوروزي (١٣٨٥) در پايان نامـه اي بـا عنـوان «بررسـي تحليلـي و توصيفـي مقـالات مربـوط بـه نظامـي در ايـران ١٣٨٠ـ١٣٠٠» بــه بررســي ســير کلــي نظامي پژوهــي در مقــالات مربــوط بــه نظامــي گنجــوي در بــازٔە زمانــي اي هشــتاد ســاله پرداختــه و ايــن مقــالات را از جهــات گوناگــون معرفــي ، نقــد و تحليــل کــرده اســت .
مــرور ايــن پيشــينه ها نشــان داد در ايــران تحليــل هم رخــدادي واژگان و ترســيم نقشــۀ موضوعـي علـم در حـوزٔە ادبيّـات فارسـي و ازجملـه در زمينـۀ نظامـي گنجـوي تاکنـون مـورد بررســي قــرار نگرفتــه اســت و پژوهــش حاضــر بــا روش علم ســنجي در رشــتۀ زبــان و ادبيــات فارســي ، پژوهشــي نــو محســوب مي شــود.
ايــن پژوهــش بــا کار بــر روي ١٦١ مــدرک حــوزٔە نظامــي گنجــوي و درنهايــت ، اســتخراج ٤٩١ واژٔە کليــدي اصلــي بــا بيشــترين فراوانــي از ايــن مــدارک ، نقشــۀ علمــي نظامي گنجــوي را در بيــن ســال هاي ١٣٩٩ـ١٣٧٨ نمايــش مي دهــد کــه بــا توّجــه بــه تعــداد گره هــا و رابط هــا، شــبکۀ ترسيم شــده از نــوع ناپيوســته اســت .