چکیده:
دشت قروه در جنوبشرقی استان کردستان واقع شده است و از مناطق مرتفع زاگرس محسوب میشود. این دشت در نوار یا پهنۀ مورب سنندج-سیرجان قرار گرفته است. بارزترین ویژگی این دشت تفاوت در ساختار زمینشناسی و زیست-محیط شمال و جنوب آن است. همین عامل باعث شده توزیع سکونتگاهها در این دو بخش کاملا متفاوت باشد. دشت قروه در سال 1397 مورد بررسی و بازنگری باستانشناسی قرار گرفت. نوشتۀ حاضر بر پایۀ یافتههای باستانشناسی مربوط به دوران اسلامی حاصل از این بررسی شکل گرفته که با سنجش متون تاریخی، عکسهای ماهورهای و نقشههای Gis و زمینشناسی سعی در بازسازی منظر سکونتگاههای این دوران و نحوۀ کاربری اراضی مورد بحث قرار خواهد گرفت. هدف از این پژوهش مطالعه ارتباط انسان با محیط در دوران اسلامی این منطقه است. از جمله پرسشهایی که در این پژوهش مطرح هستند عبارتند از: چه عواملی باعث شکلگیری سکونتگاههای دوران اسلامی بوده است؟ الگوی استقرار محوطههای اسلامی در دشت قروه به چه صورت است؟ آیا دشت قروه در دوران اسلامی مرکزیت شهری داشته است؟ از جمله عواملی مانند منابع آب و زمین حاصلخیز، راهها و معادن در شکلگیری زیستگاههای دشت قروه نقش بسیار قابل ملاحظهای داشته است. زیستگاههای شمال دشت بیشتر به صورت خطی و بر تراس رودخانهها شکل گرفتهاند و در مقابل در جنوب دشت عواملی از جمله زمینهای کشاورزی، مسیرهای ارتباطی و منابع آبی در شکلگیری این محوطهها اهمیت بسزایی داشته است. به نظر میرسد نقش محوطههای بزرگتر در ایجاد زیستگاههای کوچک و اقماری در بخش جنوبی –احتمالا سیستم مکان مرکزی- بیتاثیر نبوده است.
bstractQorveh plain is located in the southeast of Kurdistan province and good environmental conditions. An important characteristic of the plain is that the north and south of the sheet are ecologically and geologically different, and therefore the distribution of the settlements in these two parts is quite different. This plain was reviewed in 1977. Based on archaeological findings, satellite images, Gis maps, geological maps and historical texts, Islamic sites were studied. The purpose of this study is to study the relationship between human and environment in the Islamic era. Among the questions that we will answer in this research: What were the factors that shaped the settlements of the Islamic era? What is the pattern of settling Islamic lands in Qorveh plain? Has the Qorveh plain been urbanized in the Islamic era? Factors such as mines, roads, water and fertile land have played a significant role in shaping the habitats of Qorveh plain. In addition to the aforementioned factors, the role of the central location was of great importance. Settlements in the plain are identifiable as having a central location but cannot be named as a city.Keywords: Qorveh plain, landscape archeology, environmental conditions, historical texts, geology, Islamic period