چکیده:
نظام تعلیم و تربیت در ایران از ظهور اسلام تا بروز انقلاب مشروطیت بر پایه سنت و مذهب قرار داشت و جامعه به گونهای سنتی کودکان را برای در دست گرفتن نبض حیاتی آینده این مرز و بوم تربیت میکرد. پدر و مادر به صورت فطری از همان آغاز تولد ، نخستین و مهمترین آموزگاران فرزندان خود بودند. پسر، علم و فنون و صنعت را از پدر میآموخت و دختر تا 9 سالگی رموز و فنون خانهداری را از مادر کسب میکرد. در این دوران تعلیم و تربیت دختران و زنان عموما به شکل مکتب خانه ای بود و این مکتب خانه ها تحت نظارت دولت نبوده و برنامه ی ویژه ای برای آن ها در نظر گرفته نشده بود. در کنار آموزش مکتب خانه ای زمینه ی آموزش به سبک جدید نیز از اوایل دوره ی قاجار فراهم شده بود، که این امر نتیجه ارتباط با کشورهای اروپایی، تاسیس مدارس خارجی و انتشار روزنامه بوده است. پس از انقلاب مشروطه با تاسیس مدارس به سبک جدید، مدارس دخترانه نیز به دو صورت ملی و دولتی درآمد که برنامه ی آموزشی این مدارس با توجه به ملی یا دولتی بودنشان متفاوت بوده است. این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و صورت گرفته است، به بررسی نحوه ی آموزش دختران و زنان در دوره ی قاجار به عنوان بخش مهم و موثر جامعه ی ایران به لحاظ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی پرداخته و تحولات آموزشی ، فرهنگی ، اجتماعی از سلطنت فتحعلی شاه تا سلطنت مظفرالدین شاه مطرح گردیده است.
خلاصه ماشینی:
در کنار آموزش مکتب خانه ای زمینه ی آموزش به سبک جدید نیز از اوایل دوره ی قاجار فراهم شده بود، که این امر نتیجه ارتباط با کشورهای اروپایی، تأسیس مدارس خارجی و انتشار روزنامه بوده است .
در جامعه ی بسته و مرد سالار ایران دوره ی قاجار اگرچه آموزش فقط سهم مردان بوده است ، اما زنان با توجه به فرصت های محدودی که در این زمان برای آن ها فراهم شده بود با اقدامات مناسب و با حضور مستقیم و غیر مستقیم در زمینه ی احقاق حقوق خود تلاش هایی را آغاز کردند.
اعزام هیئت ٧٠ نفری به ریاست گاردان برای اصلاح قشون ایران به سبک اروپایی و ساختن اسلحه و استحکامات و تهیه نقشه ، گواه این ادعا است ، اما با شکست هایی که قشون ایران از دولت روسیه خورده بود و عدم کارایی حضور هیئت های خارجی، اعزام دانشجویان به اروپا جهت اخذ علوم و فنون جدید ، در برنامه ی اصلاحی بعدی عباس میرزا قرار گرفت .
اگرچه انقلاب مشروطه تاثیر بسزایی در شیوه دانش اندوزی دختران داشت و باعث شده بود نظام آموزشی سنتی به نظام آموزشی جدید تغییرکنند و برنامه - های درسی علمیتر و سودمندتر باشد ، اما بخاطر اینکه مدارس دخترانه از سوی وزارت معارف تا سال ١٣٣٧ق اداره نمیشد و بانیان آن به صورت سلیقه ای برنامه ریزی میکردند ، نظام آموزشی از نظر محتوایی دچار اشکال بود.