چکیده:
حدیـث لـوح جابـر، یکـی از احادیـث مشـهوری اسـت کـه پیوسـته مـورد توجـه و اسـتناد
علمـای امامیـه در اثبـات امامـت امامـان دوازده گانـه بـوده اسـت. بـا ایـن وصف، اشـکالت و
شـبهاتی بـه ایـن روایـت وارد شـده و برخـی در صـدد انـکار آن و جعلـی شـمردن آن بـر آمدهانـد.
نوشـتار حاضـر در صـدد بررسـی وضعیـت سـندی ایـن روایـت اسـت. بـه ایـن منظـور ابتـدا
گزارشـهای متعـدد از ایـن روایـت شناسـایی شـده و در ادامـه، سـندهای آنهـا بررسـی شـده
اسـت. بر این اسـاس هرچند تعدادی از گزارشـهای 9گانه و اسـناد 22گانه این روایت از نظر
سـندی ضعیف شـمرده میشـوند، اما عاوه بر صحت سـند برخی از این گزارشـها، شـواهد و
قرائـن متعـدد دیگـری باعـث حصـول اطمینـان نسـبت بـه ایـن روایـت می شـوند.
خلاصه ماشینی:
1. گزارش ابوبصیر از حدیث لوح جابر شیخ کلینی(الکافی، ج 1، ص 527)، علی بن بابویه(الامامه و التبصره، ص 103)، شیخ صدوق با دو طریق (کمال الدین، ص 308)، شیخ طوسی(الغیبه، ص 144)، نعمانی(الغیبه، ص 70، افتادگی در سند وجود دارد که با توجه به سندهای دیگر اصلاح شد)، حسین بن حمدان خصیبی(الهدایه الکبری، ص 365)، صاحب الاختصاص (الاختصاص، ص 210) و کراجکی(الاستنصار، ص 18، با واسطه از شیخ کلینی نقل میکند و سند جدیدی ارائه نمیکند) با اسناد خود از ابوبصیر گزارش کردهاند که امام صادق(علیه السلام) فرمودند: امام باقر(علیه السلام) از جابر خواست ماجرای لوح را توضیح دهد و در نهایت متن لوحی که نزد امام بود با نسخهای که جابر تهیه کرده بود مقابله شد.
2_ گزارش ابوالجارود از حدیث لوح جابر شیخ کلینی(الکافی، ج1، ص532؛ مفید در الارشاد به نقل از کلینی (ج 2، ص 346)؛ الاستنصار، ص 18 همین سند را با اشتباهاتی نقل کرده) و شیخ صدوق با چهار طریق (الخصال، ص 478؛ کمال الدین، ص 269، 312، 313؛ عیون اخبار الرضا(علیه السلام)، ج 1، ص 52؛ من لایحضره الفقیه، ج 4، ص 180) از حسن بن محبوب از ابوالجارود از امام باقر(علیه السلام) گزارش کردهاند که جابر لوحی نزد حضرت زهرا؟سها؟ دیده که اسامی اوصیاء در آن ثبت بوده، سه نفر محمد و چهار نفر علی بوده و آخرینشان مهدی است.
(خاتمه مستدرک، ج 5، ص 419؛ معجم رجال الحدیث، ج 8، ص 336) 3ـ گزارش جابر جعفی از حدیث لوح شیخ صدوق (کمال الدین، ص 311) و شیخ طوسی (الغیبه، ص 139) با سندی تقریبا مشابه از جابر جعفی از امام باقر(علیه السلام) گزارش کردهاند که جابر انصاری بر حضرت زهرا؟سها؟ وارد شد و لوحی را دید که بر آن اسم دوازده نفر از اوصیاء ثبت شده بود، سه نفر محمد نام داشت و چهار نفر علی و آخرینشان قائم بود.