چکیده:
یکی از مهمترین ابزارهای مالی بازارهای پول و سرمایه در اقتصاد سرمایهداری، اوراق قرضه است. تأمین مالی شرکتها، کاهش کسری بودجه وزارتخانهها و شهرداریها در اجرای طرحهای ملی و عمرانی و نیز اجرای سیاستهای پولی از طریق عملیات بازار باز، بخشی از کاربردهای این ابزار محسوب میگردد.
ماهیت ربوی این ابزار چالش مهمی برای بازارهای پول و سرمایه کشورهای اسلامی به وجود آورده بود. خلاء حاصل از حذف اوراق قرضه، متفکران مسلمان را برآن داشت تا با مراجعه به آموزههای اقتصادی اسلام، به طراحی ابزارهای مالی اسلامی (صکوک) روی آورند. یکی از نتایج این تلاشهای علمی، ابداع اوراق مشارکت است. بررسی عملکرد اوراق مشارکت در ایران نشان میدهد اگرچه هدف اولیه مورد نظر طراحان تا حدودی تحقق یافته، اما استفاده گستردهتر از این ابزار نیازمند آسیبشناسی همهجانبه و بازنگری دقیق آن است. پژوهش حاضر مبتنی بر روش پیمایشی و نیز تحلیل سلسه مراتبی است که در آن از مطالعات کتابخانهای استفاده شده است.
Bonds are among the most important financial instruments in money and capital markets of the capitalist societies. They are used to finance corporate, municipals and ministries and also execute monetary policies through open market operations by the central banks. One of the obstacles in issuing bonds in Islamic countries is that they are Riba-based instruments. In accordance with Islamic school, Islamic researchers have tried to replace the bonds with new instruments such as, Musharekah sukuk. Surveying the performance of Musharekah sukuk in Iran shows that although the main goal of the researchers have been achieved to some extent, expanding more of such sukuk needs a comprehensive pathology. The present article is based on survey and AHP methodology and uses library based resources.
خلاصه ماشینی:
بدین منظور در دومین همایش بانکداری اسلامی پیـشنهادی ارایـه شـد (موسـسه علـوم بانکداری ایران ، ١٣٧١: ٧٠) که با مطالعه های کارشناسی به طراحی و انتشار نخستین اوراق مشارکت در سال ١٣٧٣ منتهی گردید و شهرداری تهران در جایگاه ناشر، نخستین اوراق مشارکت را بـه میـزان ٢٥٠ 1 میلیارد ریال ، جهت اجرای طرح نواب منتشر نمود (اداره اعتبارات بانک مرکزی ، ٧٣) .
اوراق مشارکت گرچه از جهت نوع رابطه حقوقی و تعیین سود، متفاوت از اوراق قرضـه اسـت امـا از جهت تأمین مالی طرح های اقتصادی و پرداخت سـود بـه صـاحبان اوراق و قابلیـت فـروش در بـازار ثانویه جایگزین مناسبی برای اوراق قرضه شمرده شد و به جهت استقبال خوب مردم ، رشد چـشمگیری داشت ؛ به طوری که در فاصله سال های ١٣٧٣ تا پایان سـال ١٣٨٩، بـیش ٣١٩،٣٩٩ میلیـارد ریـال اوراق مشارکت در کشور به فروش رفته است .
فراهانی (١٣٨٩) در تحقیق خود ضمن بررسی مشکلات فقهـی و اقتـصادی اوراق مـشارکت ، نتیجـه مـی گیـرد کـه بایـد در فرآیند انتشار اوراق مشارکت بازنگری کلی صورت گیرد تـا ضـمن برطـرف کـردن مـسائل و شـبهات شرعی و حقوقی ، ابزار مناسبی برای سیاست مالی و پولی فراهم گردد.
براساس آیین نامه اجرایی این قانون بود که حسابرسانی به عنوان امین انتخاب می شوند کـه گـزارش وضـعیت مـالی و عملکـرد طرح های مورد مشارکت را که هر شش ماه یکبار تهیه و ارائه می شود، رسیدگی و نـسبت بـه آن اظهار نظر کنند (آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مـشارکت ، ١٣٧٩ و علـی مـدد، ١٣٨٥: .