چکیده:
نقوش و نقشمایهها در هنرهای اسلامی، مضمونی نمادین دارند و کاربرد آنها در تزیینات بهویژه تزئینات معماری از جایگاه و اهمیت ویژهای برای معماران و هنرمندان مسلمان برخوردار بوده است. هنرمند ایرانی مسلمان با بهکارگیری نقوش نمادین، علاوه بر ایجاد فضایی زیبا و چشمنواز، مفاهیم نهفته در آنها را برای مخاطب مسلمان بهنمایش میگذارد. این نمایش در مکانهای مذهبی که محلی برای تجلی امور عرفانی و مقدس است، رسالتی پراهمیت را عهدهدار میباشد. از ویژهترین این نقوش نمادین، میتوان بهنقوش هندسی اشاره داشت که در اوج تجرید رموزی در دل خود نهفته دارند. مسجد جامع فریومد با دارا بودن وفور نقوش و تزئینات متنوع، رموزی گسترده را در دل خود گنجانده و گنجینهای از نقشمایههای نمادین هنر اسلامی است. در مطالعات انجام شده، این نقوش از نظر ظاهر و نوع، بررسی و مورد دستهبندی قرار گرفتهاند و معرفیای مختصر از هر نقش انجام شده است. اما آنچه در رابطه با این نقوش، نیازمند بررسیای عمیق و جامعتر است، پرداختن بهذات و رموز نهفته در این نقوش میباشد که علت اصلی پیدایش و خلق آنها است. تزیینات بهکار رفته در مسجد فریومد شامل دو دسته کلی نقوش هندسی و گیاهیاند که در مقالۀ حاضر، بهواکاوی دقیق و عمیق نقوش هندسی بهکار رفته در این مسجد از منظر نمادین پرداخته شده است.
Patterns and motifs in Islamic arts have a symbolic theme and their use in decorations, especially architectural ornaments, has a special place and importance for Muslim architects and artists. Using symbolic motifs, the Iranian Muslim artist, in addition to creating a beautiful and eye-catching atmosphere, shows the concepts hidden in them to the Muslim audience. This show has an essential mission in religious places that are a place for the manifestation of mystical and sacred matters. Among the most special of these symbolic motifs, we can refer to the geometric motifs, which have secrets hidden in their heart at the height of abstraction. Faryumed Jame Mosque, with its abundance of motifs and various decorations, contains comprehensive mysteries in its heart and is a treasure of symbolic motifs of Islamic art. In the conducted studies, these motifs have been examined and categorized in terms of appearance and type, and a brief introduction of each role has been made. But what needs a deeper and more comprehensive investigation of these motifs is to deal with the essence and secrets hidden in them, which is the main reason for their emergence and creation. The decorations used in Faryomed Mosque include two general categories of geometric and plant motifs; in this article, a detailed and in-depth analysis of the geometric motifs used in this mosque is discussed from a symbolic point of view.
خلاصه ماشینی:
com چکيده نقوش و نقش مايه ها در هنرهاي اسلامي ، مضموني نمادين دارند و کاربرد آن ها در تزيينات به ويژه تزئينات معماري از جايگاه و اهميت ويژه اي براي معماران و هنرمندان مسلمان برخوردار بوده است .
مسجد جامع فريومد با دارا بودن وفور نقوش و تزئينات متنوع ، رموزي گسترده را در دل خود گنجانده و گنجينه اي از نقش مايه هاي نمادين هنر اسلامي است .
پيشينۀ تحقيق به رغم اهميت و گستردگي نقش مايه ها و آرايه هاي هنرهاي اسلامي در ايران اين نقوش همواره مورد مطالعه و پژوهش محققيق بوده و در بدو هر تحقيق آن چه مورد بررسي قرار گرفته ، شکل ظاهري و مشخصات آن آرايه بوده و کم تر به واکاوي عميق ذات نقوش و مفاهيم و رموز نهفته در آن ها پرداخته شده است .
براي اولين بار در ايران با آيين مهر و ميترايي مرتبط بوده که نشاني مطلق از نور و روشنايي و گسترش و انتشار آن در تمام هستي اشاره داشته و اين اصلي ترين نماد چليپا مي باشد که خصلتي مشترک در تمام تمدن هاي ياد شده بوده است .
اين نقش به عنوان نقطۀ رأس جهان و پيوند دهندة آسمان و زمين و کيهان ياد مي شود و همان طورکه بيان شد در دوره هاي اسلامي اشاره به مقام الهي دارد و درعرفان اسلامي ، اين مقام از راه اجتماع عناصر متضاد (فناي في الله ) حاصل شده است (گنون ، ١٣٧٤: ٨٤).