چکیده:
کاشیکاری در ایران از مهمترین مظاهر بروز مفاهیم معنوی و عرفانی در هنر به شمار میرود که در تزیینات مساجد و اماکن مذهبی رکن اصلی را ایفا میکند. اصول فنی و هنری در تزیینات بهویژه کاشیکاری بسیار مورد توجه بوده است. هدف این پژوهش، مقایسه بنای امامزاده محروق و مسجد گوهرشاد بهلحاظ نوع وتزیینات کاشیکاری است تا جلوه برجسته در این دو بنا با توجه به اینکه در یک دوره تاریخی و یک حوزه جغرافیایی انجام شده مشخص شود. در این جستار، با مطالعات اسنادی انجام شده، شاهد آن هستیم که نوع کاشیکاریهای مسجد گوهرشاد و بنای امامزاده محروق یکسان بوده و کاشیها بسته به فضای به کار رفته و نوع نقش آنها متفاوت است. همچنین رنگهای به کار رفته تفاوت دارد. کاشی معقلی وکاشی هفت رنگ در هر دو مکان کاربرد بیشتری نسبت به انوا ع کاشیکاری دارد و آن به دلیل صرفهجویی در زمان بازسازیهای و مرمت بنا بوده است. مسجد گوهرشاد به لحاظ گستردگی وقدمت کاشیکاریها و همجواری آن با بارگاه امام هشتم بسیار بااهمیت و برجسته است.
Teleworking in Iran is one of the most important manifestations of spiritual and mystic concepts in art, which plays the main pillar in the decoration of mosques and religious places. The technical and artistic principles in the decorations, particularly the tiles, were of great interest. The purpose of this research is to compare Imamzadeh Mahrouq and Goharshad Mosque in terms of the type and decoration of tiles in order to determine the prominent effect in these two buildings considering that they were done in a historical period and a geographical area. In this research, with the documentary studies, we have seen that the type of tiling in the Goharshad Mosque and Imamzadeh Mahrouq building is the same, and the tiles are different depending on the space used and their role. In addition, the colours used differ. Maaqli tiles and seven-colour tiles are more common than other types of tiles in both locations because they save time for building renovations and restoration. The mosque of Goharshad is very important and prominent with respect to the extent and age of the tiles and its proximity to the courtyard of the 8th Imam.
خلاصه ماشینی:
در اين پژوهش ، مسجد گوهرشاد که نشان دهنده اوج اعتلاي هنر ايراني اسلامي در دوره تيموري است که بازسازي آن در دوره صفويه از اهميت آن کم نکرده با بناي بقعه امامزاده محمد محروق که مربوط به دوره تيموريان و دوره صفويه است و کاشيکاري هاي ايوان اين بنا به عنوان دومين کاشيکاري نفيس در معماري ايران شناخته مي شود، مورد قياس قرار مي گيرند تا بدانيم : ١.
بقعه امامزاده محروق و ابراهيم شامل يک گنبد نار بزرگ با ارتفاع ساقه پنج متر (متعلق به امامزاده محروق )، يک گنبد نار کوچک با ساقه کوتاه (متعلق به امامزاده ابراهيم ) و يک ايوان بزرگ و رفيع رو به شمال به عرض داخلي ٨/٧٠ متر و ارتفاع حدودي ١٢ متر با قدر نماي بيرون بقعه ، دو گنبد ديده مي شود که قسمت ساقه گنبد بزرگ تر، شامل تزئينات کاشي با طرح گره صابوني چهار و هشت و لوزي است و در روي پوسته آن ، کاشي الوان با نقوش شمسه ، لوزي است که درون آن با حروف معقلي مزين به نام هاي علي و ربي مي باشد که برروي ته رنگ فيروزه اي قرار داردوس تيزه دار و کتيبه است (جعفري فرد، مرشدي و ميرسجادي ، ١٣٩٢)(به تصویر صفحه رجوع شود) تصوير٢:گنبدمسجدگوهرشاد،(URL٢) مسجدگوهرشاد مسجد گوهرشاد مشهد، يکي از مهمترين بناهاي دوران شاهر خ تيمور، در سال ٨٢١ قمري به دستور همسر او، گوهرشادآغا، در مجاورت بارگاه امام رضاع ساخته شد.