چکیده:
پژوهش حاضر بر آن است تا با تمرکز بر انواع پاجامه زنانه در عصر قاجار، این مبحث را در کلیت بازة تاریخی افزون بر یکصد و بیست سال مورد تدقیق قرار دهد و پرسش آن است: پاجامگان زنانه قاجاری مشتمل بر کدام انواع است و ویژگی های کاربردی، فرمی و منسوجات مورد استفاده در دوخت آنها بر چه کیفیاتی دلالت دارد؟ برای دستیافت به حقیقت این موضوع، منابع تاریخ نگاری مبتنی بر سفرنامه ها، عکس ها و نقاشی های آن دوره مورد تحلیل قرار گرفت. نتیجه این پژوهش توسعه ای به صورت توصیفی ـ تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای نشان داد که پاجامه زنانه در فضای اندرونی مبتنی بر زیرشلواری، شلوار، دامن، دامن شلواری و جوراب بود که در فضای بیرونی (در جامعة شهری)، چاقچور روی آن پوشیده می شد. به غیر از جوراب که از زمان واردات بافت صنعتی در ایران مورد استقبال قرار گرفت، بقیة انواع پاجامة اندرونی در سرتاسر عصر قاجار بین زنان عمومیت داشت و گاهی یکی با دیگری جایگزین می شد، چنانچه در بازه ای از تاریخ مذکور، دامن به صورت محدود و صرفا در طبقة اجتماعی فرادست، جای خود را به دامن شلواری سپرد. به هر روی در کلیت تاریخ این عهد، تغییرات فرمی و تنوع منسوجات کاربردی در انواع پاجامه اندرونی زنانه (از منظر رنگ، طرح، نقش و البته جنسیت)، متاثر از تطورات پوششی ناشی از گذر زمان یا طبقه اقتصادی فرد پوشنده بود. در شرایطی که درمقابل، در وجه بیرونی، پاجامه زنانه یعنی چاقچور تغییری نیافت و با همه گیری گسترده دربین زنان جامعه شهری به صورت نخست خود وفادار باقی ماند.
خلاصه ماشینی:
نظري بر چگونگي انواع پاجامۀ زنانه در عصر قاجار آمنه مافي تبار 2 استاديار، گروه طراحي پارچه و لباس ، دانشکده هنرهاي کاربردي ، دانشگاه هنر، تهران سيد عبدالمجيد شريف زاده استاديار، پژوهشکده هنرهاي سنتي پژوهشگاه ميراث فرهنگي و گردشگري ، تهران چکيده پژوهش حاضر بر آن است تا با تمرکز بر انواع پاجامۀ زنانه در عصر قاجار، اين مبحث را در کليت بازٔە تاريخي افزون بر يکصد و بيست سال مورد تدقيق قرار دهد و پرسش آن است : پاجامگان زنانۀ قاجاري مشتمل بر کدام انواع است و ويژگي - هاي کاربردي، فرمي و منسوجات مورد استفاده در دوخت آنها بر چه کيفياتي دلالت دارد؟ براي دستيافت به حقيقت اين موضوع ، منابع تاريخ نگاري مبتني بر سفرنامه ها، عکس ها و نقاشيهاي آن دوره مورد تحليل قرار گرفت .
به غير از جوراب که از زمان واردات بافت صنعتي در ايران مورد استقبال قرار گرفت ، بقيۀ انواع پاجامۀ اندروني در سرتاسر عصر قاجار بين زنان عموميت داشت و گاهي يکي با ديگري جايگزين ميشد، چنانچه در بازه اي از تاريخ مذکور، دامن به صورت محدود و صرفا در طبقۀ اجتماعي فرادست ، جاي خود را به دامن شلواري سپرد.
(دالماني، ١٣٧٨: ٦٦٦) در واقع تا پيش از رواج دامن هاي کوتاه و از رونق افتادن پوشش چند شلوار روي يکديگر، زنان ايراني روي تمام زيرجامه هاي پايين تنه شلوار بسيار گشاد و پنبه دوزي شده به تن ميکردند (بن تان ، ١٣٥٤: ١٠٨؛ ژوبر، ١٣٤٧: ٢٤٦ و تانکواني، ١٣٨٣: ٢٣٦) که در انواع مرغوب زمستاني از پارچۀ شال تهيه ميشد.