چکیده:
قربانی کردن از کهنترین آیینهای دینی است که مورد توجه انسانها بوده و حیات آن را میتوان به درازای زندگی بشر گره زد. هزارویک شب از آن جهت اهمیت و ضرورت دارد که شناخت عمیقتری از باورها و اعتقادات انسانها در قرون گذشته را نشان میدهد. در خصوص قربانی و انواع آن در متون فارسی پژوهشهای مختلفی صورت گرفته است. این مقاله با هدف بررسی اقسام قربانی (بهویژه قربانی انسان)، اهداف و چگونگی آن در داستانهای هزارویک شب با روش توصیفی – تحلیلی پرداخته است. نتایج نشان میدهد که انواع قربانی (انسانی و حیوانی) در بین تمام ادیان رواج داشته است و هدف آن دفع بلا، ترس از خشم خدایان، روا شدن حاجت، یک عمل دینی در اعیاد مذاهب مختلف، عقیقه کردن و نظایر آن بوده است. این عمل آیینی پس از ظهور ادیان الهی و رشد فکری بشر دچار تغییر و دگرگونی گشت و حیوان جایگزین انسان شد. اکنون نیز کماکان در بین جوامع مختلف بهویژه مسلمان رواج دارد و در حال تبدیل به غیر خونی است.
Sacrifice is among the oldest religious rituals that has received attention by human beings and its life can be tied to the length of human life. One Thousand and One Nights is important and necessary because it shows a deeper understanding of the human's beliefs and convictions during the past centuries. Various researches have been done about the sacrifice and its types in Persian texts. This article aims to study the types of sacrifices (especially human ones), their goals and methods in the stories of One Thousand and One Nights with a descriptive-library method with content analysis tools and also referring to scientific sources and references, journals, and databases. The results show that all kinds of sacrifices (human and animal) have been common among all religions and its purpose was to ward off calamity, fear of the wrath of the gods, legitimizing the need, a religious practice on the feasts of different religions, making aqeeqah and so on. This ritual act changed after the emergence of divine religions and human intellectual growth, and animals replaced man. It is still prevalent in various communities, especially Muslims, and is becoming something not related to killing the alive creatures.
خلاصه ماشینی:
شواهد بسیاری مبنی بر قربانی کردن انسان ها در تاریخ تمدن های گذ شته ؛ مثل : هند، یونان ، روم ، چین و نیز اقوام سامی (عرب ) یافت شده است ، بشــر در این دوران هنوز به تکامل فکری و فرهنگی دســت نیافته بود و با رســوم خرافی، همنوعان و عزیزان خود را برای خدایان قربانی میکردند.
سعدی: فدای جان تو گر جان من فدا شود چه باک برای عیــد بود گوســـفنــد قربـانی بر آنم گر تو بازآیی که در پایت کنم جانی از این کمتر نشاید کرد در پای تو قربانی (غزلیات ،١٣٧٥: ٥٧٠) سعدی در اینجا به قربانی کردن جهت دفع بلا در پیش پای عزیزی که از سفر برمیگردد اشاره میکند.
مولوی در مثنوی: گفت فرزندان به قاضی کی کریم نگــذریم از حکم او مــا ســــه یتیم ما چو اســـماعیل ز ابراهیم خود ســـر نپیچیم ار چــه قربــان می کنــد (مثنوی،١٣٧٨: ٩٧٢) پروین نیز در قصاید از این مضمون استفاده کرده است : قنــاعــت کن اگر در آرزوی گنج قــارونی گدای خویش باش ار طالب ملک ســـلیمانی مترس از جان فشانی گر طریق عشق میپویی چو اســـماعیل باید ســـرنهادن روز قربانی به نزد زندگانی مهره های وقت و فرصــت را همه یک باره میبازی، نه میپرسی، نه میدانی (دیوان ،١٣٨٢: ١١٣) نویسندگان و راویان نیز در متون نثر فارسی از قربانی انسانی و حیوانی بهره برده اند.