چکیده:
اختلاف در زندگی انسانی امری لاینفک و ضروری محسوب میگردد. از زمانی که بشر پا بر روی کره خاکی گذاشت اختلاف همزاه و همراه او بود. آنچه اختلاف را مهم ساخته است آن است که تضارب آرا و اختلاف در سلایق بوده که رمز تاسیس تمدن و پیشرفت آن را رقم زده است. اما در آموزهها دینی و اصول عقلانی اختلافی که مورد طرد قرا گرفته است اختلاف مذموم است که باعث تفرقه میگردد. پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی – تحیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای در مقام پاسخ به این سوال است که ریشه های اختلاف از منظر دینی چیست و مهمترین لوازم فکری آن چه میباشد. بعد از بررسی حاصل تحقیق برآن است که جهل، تعصبهای نژادی و مذهبی، هوی و هوس از مهمترین ریشه های اختلاف و تحمل دیگران و عدم تحمیل ایمان، ترک مخاصمه در امور دینی، اجتناب از تکفیر و حسن ظن به دیگران از لوازم فکری پذیرش اختلاف است
خلاصه ماشینی:
رذایل اخلاقی بسیاری از اختلافات اجتماعی میان دینداران از رذیلتهای اخلاقی چون خودخواهی و تحقیر دیگران ناشی میشود چنان که یهودیان مسیحیان را دارای هیچ منزلتی نزد خدای متعال نمیدانستند و مسیحیان نیز همین برخورد را با یهودیان داشتند و هر یک خود را بر حق دیگری را باطل میپنداشتند: ((وَقَالَتِ الْيَهُودُ لَيْسَتِ النَّصَارَىٰ عَلَىٰ شَيْءٍ وَقَالَتِ النَّصَارَىٰ لَيْسَتِ الْيَهُودُ عَلَىٰ شَيْءٍ وَهُمْ يَتْلُونَ الْكِتَابَ كَذَٰلِكَ قَالَ الَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ مِثْلَ قَوْلِهِمْ فَاللَّهُ يَحْكُمُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِيمَا كَانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ) (بقره /۱۱۳) 4-تفسیر نادرست آیات قرآن قرآن آیات خود را به دو دسته محکم و متشابه تقسیم اعلام کرده است که بیمار درد آمد قصد فتنه اندازی و آیات متشابه تمسک میکنند.
(طباطبایی، المیزان، ج ۱۱، ص ۶۰) اختلاف تنها برای انسانها بیان نشده؛ یعنی این اختلاف، در بین فرشتگان یا انبیا هم پیش آمده؛ مثل: مخاصمه و منازعه در ملائکه رحمت و عذاب، بر سر سرنوشت کسی که صد نفر را کشته؛ در حدیث نقل شده و میفرماید: این مرد بعد از قتل صد نفر توبه کرده و با مشورت مرد صالحی به سوی روستای نیکوکاران به راه افتاد و در راه جان را از دست داده است و میانِ دو ملائکه رحمت و عذاب اختلاف منازعه بدینگونه ایجاد گردید که یکی حکم مینمود مستحق عذاب و جهنم است و دیگری حکم مینمود توبه نموده و به سوی خدا گام نهاده است، پس باید داخل بهشت شود یا به عبارت دیگر، منازعه آنها روی این بود که آیا بر اساس عملش محاکمه شود یا نیتش؟ و در این هنگام خداوند ملائکهای فرستاد و بین آن دو را فیصله داد و موافق ملائکه رحمت حکم نمود (قرضاوی، یوسف، بیداری اسلامی و فرهنگ اختلاف، ص ۸۲) اختلافات مذموم منظور آن اختلافی ست که ناپسنده و نکوهیده است و بد شمرده میشود.