چکیده:
ازدواج در دین اسلام به دو صورت دائم و موقت میباشد؛ در عصر قاجار ازدواج دائم و موقت نیز انجام میگرفت؛ در شرایط و دورههای مختلف تاریخی ممکن بود ازدواج موقت کارکردهای مختلفی داشته باشد و برحسب مقتضیات جامعه ازجمله نبود امنیت، قحطی، مشکلات اقتصادی و یا صلح و آرامش و بهبود وضعیت اقتصادی، کارکردهای متنوعی داشته باشد. بر این اساس، سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که کارکردهای اجتماعی ازدواج موقت در دورهی قاجار چه بوده است؟ بهعبارتدیگر، ازدواج موقت در دورهی قاجار به چه عللی انجام میگرفت؟ مدعای اصلی این است که کارکردهای اصلی ازدواج موقت در این دوره بنا به علل گوناگونی ازجمله ارضای نیازهای جنسی؛ کسب درآمد و تأمین نیازهای اولیه زنان؛ سفرهای زیارتی؛ نازا بودن زن عقدی مرد؛ بیرون آمدن از زندگی یکنواخت مرد؛ یادگیری آداب همسرداری؛ نگاه ابزاری مرد به زن بهعنوان زینت خانه و چشم و همچشمی بین مردان ثروتمند؛ خدمت به زن عقدی یا برای کمک در کارهای کشاورزی؛ مصالح سیاسی و اقتصادی صورت میگرفت.
In Islam, marriage can be categorized into two groups: temporary (Nikah mut'ah) and permanent. The former was ubiquitous during the Qajar dynasty, always existing in Iranian history and continued when the Qajar dynasty ruled over Iran. Generally speaking, it may be noted that temporary marriage was established in the history of Iran. Depending on various social conditions such as insecurity, famine, economic crises, or peace and quiet and improved economic situations, this type of marriage probably had various functions under different circumstances and historical periods, however. Based on this, the main question of this research is that what were the social functions of temporary marriage seen in marriage contracts during the Qajar dynasty? That is, why did temporary marriage occur during this period? The major claim is that the practice of temporary marriage stemmed from different reasons including to sexual appeal, earning income and addressing women’s basic needs, taking religious tips, female infertility, escaping everyday life, learning marriage etiquettes, the instrumental view of a man toward a woman as an ornament of the house, prosperous men’s efforts on keeping up with the Joneses, females’ contributions in agriculture, and political and economic interests.
خلاصه ماشینی:
با بررسی صورت گرفتـه ، مـدعای این پژوهش آن است که کارکردهای اصلی ازدواج موقت در ایـن دوره متناسـب بـا شـاخص مدت در متعه نامه ها عبارت است از: لذت جنسی و ارضای شهوات ؛ تأمین مایحتـاج زنـدگی و کسب درآمد برای زنان ؛ سفر به شهرهای زیارتی ؛ کارکردهای سیاسی و امنیتی ؛ برقراری پیوند با خانواده شاهی و بزرگان قاجاری .
٢. ١ پرسش و فرضیه پژوهش پرسش اصلی مقاله حاضر آن است که کارکرد های اجتماعی ازدواج موقت در دوره قاجار چه بوده است ؟ به عبارت دیگر به چه عللی این نوع ازدواج بین اقشار مختلف مردم انجام می شـده است ؟ مدعای پژوهش پیش رو آن است که در آن دوره بـه علـل گونـاگون ازجملـه : ارضـای نیازهای جنسی ؛ کسب درآمد و تأمین نیازهای اولیه زنان ؛ سفرهای زیارتی ؛ نازا بودن زن عقدی مرد؛ بیرون آمدن از زندگی یکنواخت مرد؛ یادگیری آداب همسرداری ؛ نگاه ابزاری مـرد بـه زن به عنوان زینت خانه و چشم و هم چشمی بین مردان ثروتمند؛ خدمت بـه زن عقـدی یـا بـرای کمک در کارهای کشاورزی ؛ مصالح سیاسی و اقتصادی این نوع ازدواج انجام می گرفته است .
از اسـناد به جامانده از دوران قاجار می توان دریافت که اکثر متعه نامه های این دوره با مـدت متوسـط بـه افراد بالای طبقات جامعه مربوط می شد (ساکما: ٢١٠-٠٠٨٦٦٠، ٩٩٩-٠٢٩٣٨١، ٢٩٦-١٦٤٤٥، ٢٩٦-٠٢٦٠٦٨، سایت دنیای زنان در عصر قاجار، سند ازدواج موقت احمد شاه قاجار و کبری خانم به مدت پنجاه سال ، A١٦١٨٠١) و خیلی کم پیش می آمد که افرادی از طبقات پـایین بـه این نوع ازدواج با این ویژگی یعنی برای بیرون آمدن از زندگی یکنواخت ، روی بیاورند؛ بـرای مثال ، ناصرالدین شاه که در رأس هرم قدرت قرار داشت ، ازمیان شصت زن او سه زن عقـدی و بقیه صیغه بودنـد (کـرزن ، ١٣٦٧: ٨١-٨٢؛ تـانکوانی ، ١٣٨٣: ٢٣٨؛ حسـن بیگـی ، ١٣٧٧: ٩٧).