چکیده:
مهدویسرودههای معاصر غالباً به دلیل پرداختن به اندیشههای آزادیخواهانه، دادخواهی، ستیز با ستم و ترسیم جامعۀ آرمانی، از گیراترین و ارزشمندترین انواع ادب پایداری و گونۀ آیینی به شمار میآیند. پرداختن به مهدویّت و انتظار، بعد از انقلاب اسلامی به دلیل رویکرد ایدئولوژیک حاکم بر انقلاب، به یک بنمایۀ پررنگ در فضای شعر و ادبیّات ایران تبدیل شد. شاعران بختیاری نیز متأثر از فضای حاکم بر شعر این دوره و همچنین به دلیل باورمندی ایلوندان به آموزههای شیعی، به سرودن اشعار مهدوی پرداختند. تعداد مهدویسرودههای بررسیشده در این پژوهش، سی و یک سروده از هجده شاعر گویشیسرای بختیاری است که همگی در قالب کلاسیک سروده شده و به چاپ رسیدهاند. در پژوهش حاضر، لایههای موسیقایی مهدویسرودههای بختیاری بررسی و تأثیر زیباییشناسی این لایهها بر کلانلایه تحلیل شدهاست. نتایج تحقیق نشان میدهد که شاعران بختیاری در هنگام بهرهگیری از امکانات صوتی و موسیقایی زبان، علاوه بر کارکرد تزیینی، به نقشمندی آواها و پیوند آنها با موضوع توجّه جدّی داشتهاند. در مهدویسرودههای بختیاری، هر سه سطح موسیقی بیرونی، درونی و کناری به فراخور درونمایه و متناسب با موضوع به کار گرفتهشدهاند.
Contemporary Mahdavi Poems are considered as the most valuable and impressive type of resistance literature and ritual genre because of focusing on freedom, justice, fighting oppression, and picturing utopia with bright horizons. After Islamic Revolution in Iran due to dominant ideology, waiting culture and Mahdavism have become an important motif in Persian literature and poetry. The Bakhtiari poets also effected by the prevailing thoughts in this era and for the true belief of Bakhtiari people in Shiite teachings, have deeply composed Mahdavi poems. The number of Mahdavi poems studied in this research is thirty-one from eighteen Bakhtiari poets which have been composed and published in a classical form.. The musical layers of Bakhtiari Poems is studied and the aesthetic effects of this layers on the super-layers is analysed. It was determined that Bakhtiari poets while using the musical and phonetic elements of language, in addition to the decorative function, have deeply paid attention to the roles of sounds and their relationships to the subject matter. In Bakhtiari Mahdavi Poems, all three musical layers including outer,inner ,and side layers، based on theme and subject are used.
خلاصه ماشینی:
نمود موضوع مهدويت در شعر کهن فارسـي تـا پـيش از سـدٔە دهـم هجـري و اسـتقرار حکومـت شيعه مذهب صفوي، کم رنگ است و غالباً شاعران پيشين در ميان موضوعات ديگر، از نام «مهدي» در مفهوم نمادين «دادگر» و «رهاييبخش » به صورت گذرا استفاده کرده اند و کمتر به عنوان يک مضـمون و درونمايۀ مسلط مورد توجه بوده ، اما با قدرت گـرفتن صـفويان و حمايـت شـاهان صـفوي ، توجـه بـه انديشه هاي شيعي و مضامين مذهبي بيشتر گرديـد.
ايل بختياري از نظر مذهبي همگي شيعۀ دوازده امامي هستند و باور بـه آموزه هـاي ايـن مـذهب در شعر شاعران اين خطه ، به تکرار نمود پيدا کرده است .
در سال هاي پس از انقلاب ، متأثر از فضاي انديشگاني حـاکم بـر کشور، شعر آييني گويشي چه از نظر کمي و چه از نظر کيفـي در ميـان شـاعران بختيـاري رشـد بسـيار چشمگيري داشته است و در اين ميان ، مهدويسروده ها سهم بيشتري را به خود اختصاص داده اند.
با وجود غناي شعر و ادب بختياري، سروده هاي قديميتر اين قوم بـه دليـل سـاختار ايلـي و نـوع زندگي عشايري، به مرحلۀ ضبط و تدوين و کتابت نرسـيده و آنچـه از سـروده هاي آن هـا از روزگـاران گذشته به جاي مانده است ، تنها تک بيت هاي مصرعي است که سرايندٔە معيني ندارند و سينه به سـينه و شفاهي در درازناي تاريخ به امروز منتقل شده اند.
در مواردي نيز سرايندگان اين اشعار از رديف هاي آغازي بـراي کمـک بـه موسـيقاييکـردن بيشتر شعر و القاي پيام بهره گرفته اند.