چکیده:
قصهها، لالاییها و ضربالمثلهای یک منطقه، خالصترین و عمیقترین احساسات، ظریفترین افکار و اندیشهها و واقعیات یک جامعه را منعکس میسازند. یکی از ویژگیهای ضربالمثلها، کاربرد کلمات معمول و مأنوس همچون اسامی حیوانات، گیاهان، میوهها، اعضای بدن و رنگها در مفاهیم ارجاعی و نیز غیرارجاعی و استعاری است که اغلب با هدف برجستهساختن یک مختصۀ معنایی مثبت یا منفی در آنها و جلب نظر مخاطب به اهمیت موضوع است. هدف این پژوهش، بررسی مولکولهای معنایی نام حیوانات پربسامد در ضربالمثلهای گویش سیرجانی براساس چارچوب معنیشناسی شناختی است. بدین منظور، پس از گردآوری مجموعهای شامل «950» ضربالمثل گویش سیرجانی، تعداد «405» ضربالمثل، حاوی نام انواع حیوانات، استخراج و از این تعداد به بررسی ضربالمثلهای حیوانات پربسامد در گویش سیرجانی با رویکردی معنایی-شناختی پرداخته شد و از نام هر حیوان چند ضربالمثل ذکر گردید. نتایج تحلیل دادهها نشان داد که سه حیوان اهلی و بومی شهرستان سیرجان به ترتیب خر، سگ و شتر پربسامدتر و پرکاربردتر از بقیّۀ حیوانات اهلی و وحشی در ضربالمثلها هستند. از لحاظ دلالت و کارکرد موضوعی نیز موضوعات اجتماعی، بیشتر از بقیّۀ موضوعات به کار رفته است.
The stories, lullabies, and proverbs of a region reflect the purest and deepest emotions, the most subtle thoughts and ideas and the realities of a society. One of characteristics of proverbs is the use of common and familiar words, such as animals’ names, plants, fruits, body parts and colors in referential concepts as well as non-referential and metaphorical ones, which are often with aim of highlighting a positive or negative semantic feature in them and attracting audience to the importance of the subject. The purpose of this study is to investigate the semantic molecules of name of high-frequent animals in proverbs of the Sirjani dialect in terms of semantic molecules. For this purpose, after collecting 950 proverbs of Sirjani dialect, 405 proverbs containing the names of different types of animals were extracted and proverbs of highly-frequent animals with cognitive-semantic approach were studied and several proverbs were mentioned from each animal. The results of data analysis showed that three domestic animals, donkey, dog and camel, respectively, are more frequent and more widely used than other domestic and wild animals in the proverbs. In terms of thematic denotation and function, social subjects are more used than another subjects in the proverbs.
خلاصه ماشینی:
هدف اين پژوهش ، بررسي مولکول هاي معنايي نام حيوانات پربسامد در ضرب المثل هاي گويش سيرجاني براساس چارچوب معني شناسي شناختي است .
گويش سيرجاني رايج در شهرستان سيرجان نيز از اين قاعده مستثني نيست و داراي ضرب المثل هاي فراواني است که در بسياري از آن ها نام حيوانات به صورت استعاري به کار رفته است که دلالت معنايي به افراد يا اشياي مختلف دارند.
اين مقاله به بررسي کاربرد استعاري و نمادين حيوانات پربسامد در ضرب المثل هاي گويش سيرجاني به خصوص مثل هاي رايج در شهرستان سيرجان ، با رويکردي معنايي-شناختي ميپردازد.
در ارتباط با ضرب المثل ها در زبان فارسي و گويش هاي آن ، بررسي هايي صورت گرفته است از جمله نشاتي (۱۳۸۹) به تحليل ضرب المثل هاي شيرين بهبهـاني و اصـطلاحات عاميانه و بزرگمهر (۱۳۸۹) به تحليل ضرب المثل هاي ايلي لـري پرداختـه انـد؛ شـريفيمقـدم و نـديمي (۱۳۹۲) تحليلــي معنــيشناختــي از کاربرد نام حيوانــات در ضرب المثل هــاي گــويش لار و روبرتــو (Roberto)() ميان استعاره هاي مبتني بر نام حيوانات در زبان هـاي فارسـي و انگليسـي مقايسـه هايي انجام داده اند؛ سلحشور (۱۳۸۷) به بررسي بهترين ضرب المثل هاي ايرانـي؛ شـکورزاده (۱۳۸۷) در اثري به دوازده هزار مثل فارسي و سي هزار معادل آن ها پرداخته اند؛ نخاولي (۱۳۹۰) کاربرد مجـازي نام حيوانات در ضرب المثل هاي فارسي و تحليل برخي ويژگي هاي نحوي آن ها را بررسي کرده است .
مشاهدات نشان ميدهد که کاربرد استعاري و مولکول معنايي اين حيوان در ضرب المثل هاي اين گويش شامل سه مورد زير است : ۲-۱-۱.
Cognitive Study of Animal Proverbs in Persian and English Language.