چکیده:
علم معانی در میان فنون مختلف بلاغی از درونیترین مسائل زیباییشناختی و ظریف ترین شیوه های تاثیر کلام سخن میگوید.
از جمله قابلیت های بلاغی این دانش، میتوان به تحلیل و تبیین اندیشه و جهان بینی گوینده، بیان مقتضیات حال و مقام
مخاطب و توسع زبان اشاره کرد که بحث «مقاصد ثانوی خبر و انشا» از مهم ترین ارکان این علم به شمار میرود. با توجه به
اهمیت موضوع و نقش آن در بررسی کلام و رعایت اقتضای حال مخاطب و از آن جاییکه اشعار حافظ نمونۀ اعلای معانی به
شمار میروند و پربارترین معانی ثانوی در آن به کار رفته است؛ تحقیق در زمینۀ معانی ثانوی خبر در دیوان حافظ ضرورت
مییابد. در پژوهش حاضر برآن شدیم تا با شناخت معانی ثانوی خبر و یافتن نمونه های مشترک آن در بین آثار دانشمندان
علوم بلاغت، دیدگاه حافظ را در این زمینه در اشعارش مورد بررسی قرار دهیم که مواردی چون: اظهار تاثر و اندوه، توبیخ،
شکایت، مفاخره، استرحام، آگاهی مخاطب از حقیقت امری، جلب توجه، فروتنی، تفاوت مراتب دو کار، اظهار ضعف و ناتوانی،
استهزاء و تحقیر، اظهار آسودگی و بیان اختتام کار و.... را شامل میشوند. گفتنی است که این تحقیق با استفاده از روش
کتابخانه ای و به شیوة تحلیلی- توصیفی نوشته شده است.
خلاصه ماشینی:
در پژوهش حاضر برآن شديم تا با شناخت معاني ثانوي خبر و يافتن نمونه هاي مشترک آن در بين آثار دانشمندان علوم بلاغت ، ديدگاه حافظ را در اين زمينه در اشعارش مورد بررسي قرار دهيم که مواردي چون : اظهار تأثر و اندوه ، توبيخ ، شکايت ، مفاخره ، استرحام ، آگاهي مخاطب از حقيقت امري، جلب توجه ، فروتني، تفاوت مراتب دو کار، اظهار ضعف و ناتواني، استهزاء و تحقير، اظهار آسودگي و بيان اختتام کار و ....
از آن جايي که کتب «جواهرالبلاغه »، «مختصرالمعاني»، «معالم البلاغه »، «فنون بلاغت و صناعات ادبي»، «اصول بلاغت » و «معاني و بيان » جزو مهم ترين منابع بلاغت به شمار ميروند، بنابراين تمام موضوعات در بخش اغراض ثانوي جملات خبري در اين کتاب ها را مورد بررسي قرار داده و به بحث در اشعار حافظ از اين ديدگاه پرداختيم که اين موضوعات عبارت اند از: بشارت و انبساط ، جلب توجه ، اظهار غم و اندوه ، آگاهي از حقيقت امري، وقوع امري باشکوه ، ندامت ، تحقير، تحذير، استرحام ، تشويق کردن و اميد، توبيخ ، مفاخره ، هشدار، تحريک همت مخاطب ، شادي، تحسر، ضعف و ناتواني، شکايت ، تفاوت مراتب دو کار، فروتني، آسودگي و اختتام .