چکیده:
آیتالله مصباح معناشناسی مفاهیم اخلاقی را وظیفة فیلسوف میداند. معناشناسی به ارتباط الفاظ و مفاهیم، که از کارکردهای لغتشناسان است، نمیپردازد، بلکه منظور از «معناشناسی اخلاق» بررسی و ارائه تعریفی از مفاهیم است که برای تبیین حقیقت و تعیین قلمروی محکی مفاهیم اخلاقی به کار میرود. فلاسفة اخلاق در بسیاری از معانی مفاهیم اخلاقی اختلافنظر دارند که این اختلاف ریشه در روش آنها دارد. این تحقیق، به روش تحلیلی و با استفاده از تبیینهای عقلانی، به روش فهم معنای مفاهیم اخلاقی نزد آیتالله مصباح میپردازد. روش مراجعه به مصداق، امر آمر، عرف، شهود و عقل از روشهای کسب معنا برای مفاهیم اخلاقی شمرده شده است. مفاهیم اخلاقی نزد آیتالله مصباح، از سنخ مفاهیم فلسفی هستند. ازاینرو، باید مانند مفاهیم فلسفی معناشناسی شوند. این مفاهیم، با توجه به روش مقایسه میان واقعیات و انتزاع معنا و ویژگی خاصی که مناسب هدف بحث است، فهمیده میشوند. برخی از مزایای این روش معناشناسی، امکان صحتسنجی، انتقال به دیگران و خطاناپذیری آن است.
خلاصه ماشینی:
آيا آن گونه که طرفداران نظريه امر الهي معتقدند، از طريق مراجعه بـه اعتبارکننـده ماننـد خدا، معاني مفاهيم اخلاقي مشخص ميشوند؟ يا آن گونه که قراردادگرايان و جامعه گرايان قائـل هسـتند، بـه وسـيلۀ مراجعه به عرف ميتوان به اين معاني دست يافت ؟ يا آن گونه که تجربه گرايان عمل ميکنند، بايد با بررسـي ويژگـي مصاديق ، اين معاني حاصل ميشوند؟ آيا با توجه به نبود مصداق تجربي براي مفاهيم اخلاقي، اين مفـاهيم بـيمعنـا هستند؟ آيا بايد مانند شهودگرايان ، از طريق شهود به معاني يادشده دست يابيم ؟ آيا روشي ديگـر بـراي معناشناسـي مفاهيم اخلاقي وجود دارد؟ براي دستيابي به روش معناشناسي اخلاق از منظـر آيـت الله مصـباح ، ديـدگاه ايشـان در معناشناسي اخلاق تبيين ميشود، سپس روش معناشناسي ايشان از آن معناشناسي استنتاج خواهد شد.
اين مفاهيم شامل مفاهيم فلسـفي و منطقـي مـيشـوند که با فعاليت ذهني و عقلي همراه هستند؛ يعني برخلاف مفاهيم ماهوي که خودکار و بدون فعاليـت ذهنـي حاصـل ميشوند، معقولات ثانيه ، مابه ازاي مستقل ندارند، مفاهيم منطقي عـروض و اتصافشـان ذهنـي اسـت ، امـا مفـاهيم فلسفي، اتصافشان خارجي است که عقل ، آنها را با روش مقايسه اي انتزاع ميکند (مصباح يـزدي، ١٣٨٩، ص ٢٠٠- ٢٠١).
مفهومي ديگر که در اخلاق پرکاربرد است و در محمول جمله هاي اخلاقي به کار مـيرود، بايـد اخلاقـي اسـت که از منظر آيت الله مصباح با توجه به مراحل ياد شده اين گونـه معنـا مـيشـود: نخسـت بايـد اخلاقـي را مفهـومي مجهول فرض ميکنيم .