چکیده:
ولایت مطلقه اصطلاحی است که در علوم و دانشهای مختلف به کار برده میشود. در این مقاله به کاربرد این اصطلاح در دانش فقه پرداخته شده است. قید اطلاق برای ولایت معنای یکسانی در عبارات فقهی ندارد. یک بررسی اجمالی نشان میدهد که این واژه به تناسب موضوع مورد بحث، در معانی مختلف به کار رفته است. دستکم شش معنا و مفهوم از این واژه در عبارات فقیهان دیده میشود که نشانه نسبی بودن معنا و مفهوم آن است. در عبارات فقیهان بر ولایتی که «مقید به مصلحت نیست»، «افزون بر حوزه عمومی، حوزه خصوصی را هم شامل میشود»، «فراتر از دایره امور ضروری جامعه، همه امور عمومی را در بر بگیرد»، «افزون بر اجرای احکام شرعی، به وضع قانون در دایره مباحات مبادرت ورزد»، «افزون بر اجرای احکام، در قلمرو مباحات و الزامیات شرعی قانون وضع نماید» و ولایت «بر اموال امام (ع)»، ولایت مطلقه اطلاق شده است. این تنوع کاربرد نشان میدهد که قید اطلاق در اصطلاح ولایت مطلقه، یک معنا و مفهوم ندارد و به تناسب موضوع مورد بحث و اختلاف، معنایی متفاوت از دیگری دارد.
Velayat-e motlagh-e which means "absolute guardianship" is a term used in different sciences. In this paper, the application of this term in Fiqh "Islamic jurisprudence" has been discussed. The paper hypothesizes that the assignment of iitlaq for Velayat "guardianship" does not have the same meaning in Fiq'hi "Islamic jurisprudential" terms. An overview shows that this word is used differently according to the topic under discussion. At least six meanings and concepts of this word can be seen in the phrases of fuqaha (Islamic jurists), which is a sign of the relative nature of its meaning and concept. The Velayat that "it is not bound by expediency", "in addition to the public sphere, it also includes the private sphere", "beyond the scope of the necessary affairs of the society, it contains all public affairs", "in addition to the implementation of Sharia rulings, tries to enact laws in the realm of Sharia principles", "in addition to the implementation of rulings, establishes laws in the realm of Sharia Mubah "permitted" and obligations" and "Velayat over the property of the Imam (AS)" is referred to as Velayat-e motlagh-e (absolute guardianship). This variety of usage shows that the assignment of iitlaq in the term Velayat-e motlagh-e does not have the same meaning and concept and it has a different meaning depending on the topic under discussion and in dispute. The purpose of this research paper is to show relativity in the idea of iitlaq in the Islamic jurisprudential term of Velayat-e motlagh-e. The research method will be descriptive-analytical based on reliable Fiq'hi "based on Islamic jurisprudential method" sources.
خلاصه ماشینی:
بر ولايتي که «مقيد به مصلحت نيست »، «افزون بر حوزه عمومي، حوزه خصوصي را هم شامل ميشود»، «فراتر از دايره امور ضروري جامعه ، همه امور عمومي را در بر بگيرد»، «افزون بر اجراي احکام شرعي، به وضع قانون در دايره مباحات مبادرت ورزد»، «افزون بر اجراي احکام ، در قلمرو مباحات و الزاميات شرعي قانون وضع نمايد» و «ولايت بر اموال امام (ع )»، ولايت مطلقه اطلاق شده است .
هر چند برخي از فقيهان مانند آخوند خراساني در ثبوت چنين ولايتي حتي براي پيامبر و امام هم ترديد داشته و آن را نفي کرده ، و معتقد است : آياتي چون «النبي اولي بالمؤمنين من انفسهم » (احزاب ، ٦) تنها قلمروي را شامل ميشود که به آنان اختيار داده شده يعني امور مهم سياسي، نه امور جزئي که به قلمرو خصوصي و شخصي افراد مثل : فروش خانه و ازدواج مربوط ميشود.
(بروجردي، بيتا، ج ٢، ص ٨٢) عبارات فوق از آيت الله خوئي نشان ميدهد از نظر ايشان ادله از اثبات ولايت براي فقيه در عصر غيبت قاصر است ، به گونه اي که او مانند پيامبر و امام معصوم بتواند فراتر از امور ضروري و حسبيه ، حکم به ثبوت هلال ماه کند يا بدون آن که يک متولي و سرپرست با مرگ از مقام خود منعزل گردند، بتواند رأسا سرپرست و متولي تعيين کند.
آيا لزوم اطاعت از ولي امر محدود به اوامر شرعي اوست يا اوامر او در قلمرو امور عرفي را هم شامل ميشود؟ در برخي از عبارات فقهي از ولايت مطلقه چنين معنايي اراده شده و ضمن قبول آن در باره پيامبر و امام معصوم ، ثبوت آن براي فقيه در عصر غيبت نفي گرديده است .