چکیده:
خدای متعال در قرآن (آیه 30 انبیاء و 45 نور) خلقت هر موجود زندهای را از «ماء» دانسته است. مترجمان و مفسران این کلمه را به آب (یا به شکل ترکیب هیدروژن و اکسیژن و یا مایع حاوی نطفه) ترجمه و تفسیر کردهاند. از آن جا که بسیاری از موجودات زنده، مانند فرشتگان، پریان، حضرت آدم و عیسی و پرندگان خلق شده به دست آن حضرت، آفریدۀ از آب نیستند و از طرفی گیاهان و بسیاری از حیوانات از طریق نطفه ایجاد نشدهاند، مفسران ناگزیر شدهاند عبارت «کل شیء حی» را در این آیه محدود سازند و به دلایل مختلف، موجودات یادشده را از شمول این آیه خارج سازند. در ضمن گرچه بسیاری از مفسران، خلقت موجودات زندۀ انتخاب شده را از آب دانستهاند، ولی در توضیح سخن خود نتوانستهاند پایبند به آن باقی بمانند و معنای آیه را تغییر داده و حیات موجودات را وابسته به آب دانستهاند و در عمل، معنای منتخب خود را تغییر دادهاند. با بررسی دقیق روایات، به دست میآید که منظور از ماء، مادۀ اولیه آفرینش است که بسیار لطیف میباشد و خدای متعال همۀ موجودات دنیوی و اخروی را از آن آفریده است. با چنین رویکردی، نباید اسم خاص ماء در این دو آیه و برخی از روایات به آب ترجمه شود؛ آنگاه آفریده شدن هر موجود زندهای از ماء، به راحتی توجیه میگردد و نیازی به محدود ساختن عبارت «کل شیء حیّ» و خروج از ظاهر آیه نیست و مفسر میتواند پایبند به ترجمه خود باقی بماند و در شرح سخن خویش از ترجمۀ اولیه خود رویگردان نشود.
خلاصه ماشینی:
برای بررسی این ابهامات، باید در این دو آیه نکات زیر به دقت بررسی شود: 1- کلمه "جعل" در این آیه چه معنایی دارد؟ 2- کلمه ماء در میان مترجمان و مفسران به چند شکل ترجمه یا تفسیر شده است؟ 3- آیا مفسرانی که جعل را به معنای خلق دانستهاند، موفق شدهاند بر این ترجمه پایبند باقی بمانند یا این که در توضیحات خود از این معنا عدول کردهاند؟ 4- آیا عبارت «کل شیء حیّ» (همه موجودات زنده)، به راستی شامل همه موجودات زنده است یا این که باید برخی موجودات زنده را از آن استثنا کرد؟ 5- آیا تکیه برخی از مفسّران به علوم تجربی روز در این زمینه، کمکی به تبیین و تفسیر این آیه نموده است؟ 6- آیا باوری را میتوان به عنوان پشتوانۀ خارج ساختن فرشتگان از شمول آیه در سخنان برخی از مفسران پیدا کرد؟ 7- آیا میتوان با تکیه بر قراینی، از جمله روایات معصومین؟عهم؟، در معنای کلمه ماء بازنگری نمود و این کلمه را منحصراً مایع مشهور متشکل از هیدروژن و اکسیژن ندانست؟ نکته اول: بررسی کلمه جعل 1- آیه (وَجَعَلْناٰ مِنَ الْمآٰءِ كُلݩَّ شَیݦْءٍ حَیٍّ٭ݦݩݩݩ) در میان مترجمان به سه گونه ترجمه برمیخوریم: برخی از آنها جعل را یک مفعولی و به معنی آفریدن میدانند (آیتی، الهی قمشهای، خواجوی، فولادوند، فیض الاسلام، مشکینی)؛ برخی دیگر جعل را دو مفعولی و به معنی زنده قرار دادن دانستهاند (: ارفع، بروجردی، فارسی، صفارزاده)، و تعداد کمی هم، از کلماتی مانند گردانیدیم، قرار دادیم، و...