چکیده:
تبیین فلسفی مفاهیم دینی از رسالتهای فلسفه اسلامی است. آنچه قبل از ملاصدرا بهعنوان تناسخ شناخته میشود، صرفاً تناسخ ملکی است که زوال روح از بدنی و پذیرش آن در بدنی دیگر است. ملاصدرا برای تبیین برخی از مفاهیم دینی، اصطلاح دیگری برای تناسخ با عنوان تناسخ ملکوتی ساخته است و بسیاری از مباحث دینی و تجارب عرفانی را به کمک آن شرح میدهد. ما در این مقاله ابتدا به مبانی خاص فلسفه ملاصدرا پرداختهایم که به تبیین مفهوم تناسخ و اقسام آن کمک میکند و سپس تبیین فلسفی او از تناسخ ملکوتی را بیان کردهایم، آنگاه آیاتی را بررسی کردهایم که هر یک از اقسام تناسخ را نشان میدهند، و در نهایت، مباحث مرتبط با تناسخ در روایات را جمعبندی کردهایم.
Philosophical explanation of religious concepts is one of the missions of Islamic philosophy. What was known as reincarnation before Mulla Sadra is just the worldly reincarnation (tanasukh mulki) in the sense of removal of the soul from one body and its transference into another one. For explaining some of the religious concepts, Mulla Sadra fabricated another term for incarnation: celestial reincarnation (tanasukh malakuti), expositing many religious discussions and mystical experiences by using it. Here, we have firstly dealt with the special foundations of Mulla Sadra’s philosophy that help us in explaining the concept of reincarnation and its various types; then, we have stated his philosophical explanation of celestial reincarnation. Afterwards, we have investigated those Quranic verses that show various types of reincarnation. Finally, we have summarized the discussions related to reincarnation in traditions.
خلاصه ماشینی:
«و إذ قال إبراهيم رب أرني کيف تحي الموتي قال أ و لم تؤمن قال بلي و لکن ليطمئن قلبي قال فخذ أربعۀ من الطير فصرهن إليک ثم اجعل علي کل جبل منهن جزءا ثم ادعهن يأتينک سعيا و اعلم أن الله عزيز حکيم » (بقره : ٢٦٠): از اين آيه نيز چنين برداشت ميشود که نفس پرندگان به بدني مادي برگشته است که نوعي تناسخ است و همان طور که در قسمت اول گفتيم ، توجيه ساخته شدن بدن با جسم مثالي نيز درمورد آن قابل طرح نيست ، مگر اينکه قائل به نفس مجرد براي حيوان شويم .
مطالبي که در روايات در باب تناسخ ملکوتي همراه با تغيير ظاهر بدن در دنيا آمده است ، از اين قرارند: - در برخي از روايات به علت تناسخ در اقوام سابق اشاره شده است ؛ به اين صورت که هر کس چه گناهي کرد که به اين سوءعاقبت دچار شد (ابن بابويه ، ١٣٨٥: ٤٨٥/٢-٤٨٩، ٤٩٣، ٢٢٧؛ قمي، ١٤٠٤ق : ٨٣/١، ٨٤، ١٨١، ١٩٠، ١٩١، ٢٤٤؛ حميري، ١٤١٣ق : ٥٠؛ عياشي، ١٣٨٠ق : ٤٦/١، ٥٥، ٣٥١، ٣٥/٢، ٢٦١؛ کليني، ١٤٠٧ق : ٣٤٦/١، ٣٥٠، ٢٢١/٦، ٢٤٦، ٢٤٧، ٥٥٣، ١٥٨/٨، ٢٣٢؛ خصيبي، ١٤١٩ق : ١٥٨، ١٥٩؛ مسعودي، ١٣٨٤: ٧٦؛ مفيد، ١٤١٣ق : ١٣٧، ١٣٨؛ ابن بابويه ، ١٣٧٨: ٢٦٩/١، ٢٧١؛ همو، ١٣٩٥: ٢٢٥/١، ٥٣٦/٢).