چکیده:
شاهان در اکثر دورههای تاریخی به تفریحات متفاوتی پرداختهاند، اما یکی از سرگرمیهایی که در بین همهی آنان مشترک بوده، شکار است. دودمانهای مختلف حاکم بر ایران همواره به شکار توجه ویژهای داشتهاند و دورهی قاجار یکی از نمایانترین این دورههاست، بویژه در عصر ناصری شخص ناصرالدینشاه، شاهزادگان و حتی مردمان عادی هم به شکار علاقهی وافری داشتند و به همین دلیل همهروزه به شکارگری مشغول بودند. در پژوهش حاضر تلاش خواهد شد تا با روش توصیفی-تحلیلی و با بهره گیری از متون دست اول، سفرنامهها و خاطرات به این پرسش پاسخ داده شود که عوامل مؤثر بر شکار، کارکردهای شکار و اهداف شکار در عصر ناصری چه بوده اند؟ دستاوردهای پژوهش بیانگر آن است که آبوهوا، قرقگاهها، وفور شکارگاهها، توان و قدرت فیزیکی افراد، باورهای بیاساس، تنوع در آلات شکار و رفتار تحسینآمیز، از عوامل مؤثر بر طریقهی شکارگری در این دوره بوده اند. شکار در دوران قاجار بویژه عصر ناصری به دو صورت آزاد و قرق انجام میگرفت. در شکار آزاد، شاه و همهی افراد مجاز به شکارگری بودند، اما شکار قرق اغلب مختص به شاه بود. اگرچه نخستین انگیزهی شاه و درباریان از شکار، تفریح و سرگرمی بود، اما در حقیقت اهداف دیگری مانند تمرین مهارت، تأمین آذوقه از گوشت شکار، تقویت روابط خارجی با فرستادن حیوانات شکار شده به عنوان خلعت، ارضای حس سلحشوری و قدرت و دفع خطرات احتمالی را نیز در پی داشت.
Kings have had different funs in most historical periods, but one of the common funs is hunting. Different dynasties ruling of Iran have always paid special attention to hunting and the Qajar period is one of the most prominent of these periods, especially in the Nasserite era, Nasser al-Din Shah, princes and even ordinary people were very interested in hunting and therefore engaged in hunting every day. In the present study, attempt will be made to by descriptive-analytical method and by using travelogues, memoirs and documents, answer the question that what were the factors affecting hunting, hunting functions and hunting goals in the Nasserite era? The findings of the study indicate that the climate, sanctuaries, abundance of hunting grounds, physical strength of people, unfounded beliefs, variety of hunting tools and admirable behavior, have been effective factors in the hunting method in this period. Hunting during the Qajar period, especially during the Nasserite era, was carried out in two forms, free and enclosed. In free hunting, the king and everyone else were allowed to hunt, but enclosed hunting was often reserved for the king. Although the king and courtiers' first motivation of hunting was entertainment, in fact also followed other purposes such as skill training, providing food from hunting meat, strengthening foreign relations by sending hunted animals as disgrace, satisfying the sense of warfare and power, and averting possible dangers.
خلاصه ماشینی:
دودمان های مختلف حاکم بر ایران همواره به شکار توجه ویژه ای داشته اند و دوره ی قاجار یکی از نمایان ترین این دوره هاست ، بـویژه در عصر ناصری شخص ناصرالدین شاه ، شاهزادگان و حتی مردمان عـادی هـم بـه شـکار علاقه ی وافری داشتند و لذاهمه روزه به شکارگری مشغول بودند.
در مـورد شـاهان نخستین قاجار آگاهی چندانی در مورد شکار از منابع به دست نمـی آیـد (فلانـدن ، بـی تـا: ٧٢)،زیرا مسائل و درگیری های سیاسی موجب شده بود که علاقه چندانی به شـکار نشـان ندهند، امادر زمان ناصرالدین شاه توجه بیشتری به شکار می شد، زیرا ناصـرالدین شـاه خـود شاهِ شکار بودو وقت بسیاری را برای انجام این کار می گذاشت (مارکـام ، ١٣٦٧: ٣٨).
٣. ٣ حضور شکارچیان مختلف در شکارگاه ها یکی از عواملی که در امر شکارمؤثر بود و جریان شکار کردن را سخت و کُند می کرد این بود که شکار در برخی از شکارگاه ها مورد توجه شاه و بسیاری از دیگر افراد بود و به دلیل حضور مکرر شکارچیان متعدد در ایـن منـاطق ، گونـه هـای جـانوری بـا صـدای تفنـگ و شکارچی آشنا شده بودند (عین السلطنه ، ١٣٧٤: ١٥٣/١-١٥٤، ١٩١، ٢٤٩-٢٥٠).
در زمان ناصـرالدین شـاه استفاده از قوش و قرقی آن چنان رایج بود که نه تنها شاهزادگان دارای این حیوانات شکاری بودند (روزنامه ایران ، ١٣٧٤: ٢٢٥)، بلکه افرادی همچون میرآخور هم به صورت شخصـی توسط این حیوانات ، شکارگری می کردند (ناصرالدین شاه ، ١٣٦١: ٩٣-٩٤).