چکیده:
هدف: با توجه به اینکه در نظام حقوقی اسلام، مرد و زن در مقابل هم قصاص میشوند، هدف اصلی پژوهش حاضر پاسخ به این پرسش است که تغیر جنسیت جانی و یا مجنی علیه چه تأثیری در قصاص و میزان دیه دارد؟ روش: روش پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی و واکاوی ادلة فقهای امامیه می باشد. یافته ها: یافته های حاصل از این مطالعه نشان داد که در مسئله دیه، تغییر جنسیت در دیهای که پیش از تغییر جنسیت بر عهده شخص است، تفاوتی پدید نمیآورد اما دیة پس از تغییر جنسیت با ملاک جنسیت جدید محاسبه میشود. در بحث قصاص نیز چنانچه قبل از تغییر جنسیت، زن، مرتکب جنایتی شود که به سبب آن باید قصاص گردد، تغییر جنسیت، درحکم قصاص وی تأثیری نخواهد گذاشت. اما اگر مرتکب جنایت مرد باشد، چنانچه ولی دم مقتول بخواهد وی را قصاص کند، باید تفاوت دیه را بپردازد و پس از آن، قاتل قصاص میشود، حال اگر قصاص به تأخیر بیفتد و مردِ قاتل، به زن، تغییر جنسیت دهد. نتیجه گیری: دو احتمال در نحوۀ قصاص وجود دارد؛ بنابر احتمال درست، پس از تغییر جنسیّت، جنسِ قاتل که موضوع حکم بوده عوض شده است، بنابراین شکل اجرای حکم نیز متناسب با آن خواهد بود.
Aim: Since in the Islamic legal system, men and women are retaliated against each other, the main purpose of the present study is to answer the question: what effect does a change in the gender of the criminal or the victim have on Qisas and the amount of diya? Method: This research applies the descriptive-analytical method and analyzes the arguments of Imamiyyah jurists. Findings: The findings of this study indicated that in the issue of diya, gender change does not make any difference in the diya that was determined as the responsibility of the person before this, but diya after gender change is calculated according to the new gender. Regarding Qisas, if a woman commits a crime that requires retribution before changing her gender, gender change does not affect her Qisas. But if the perpetrator of the crime is a man and next of kin of the slain person asks for his Qisas, he must pay the difference in diya, and after that the sentence of the murderer will be executed. If there is a delay in the execution of the sentence of Qisas and the gender of the killer is changed to a woman, then there are two possibilities for Qisas. Conclusion: According to the correct probability, after the gender change, the murderer's sentence, which was proportional to his gender, will be proportional to his new gender.
خلاصه ماشینی:
بنا بر اين بررسي رابطۀ تغيير جنسيت و تأثير آن بر مسايل حقوقي مثل قصاص و ديه از مباحث مهم و چالشي است ، در قانون مجازات اسلامي مصوب سال ١٣٩٢، در بحث مربوط به پرداخت ديه مواد قانوني وجود دارد که نشان مي دهد که تغير جنسيت در صدور حکم تأثيرگذار است ، مثلا مواد ٣٨٢، و ٣٨٨، در مورد جنايات عمدي و مسؤليت کيفري آنها است ؛ و مواد ،٤٦٢، ٤٦٣، ٥٥٠، ٥٥١ و ٥٦٠، در مورد جنايات غير عمدي است ، که مي تواند بحث مورد نظر مارا شامل شود، بنا برا اين اگر شخصي قبل از عمل مجرمانه که موجب قصاص و يا ديه مي شود، تغيير جنسيت داده ، به جنس مخالف تبديل شود، با توجه به مقررات مندرج در مواد فوق ، اگرچه ملاک و معيار در اجراي حکم قصاص و پرداخت ديه مي تواند وجود داشته باشد، براي روشن شدن موضوع فوق ضرورت دارد که ابتدا مفهوم تغيير جنسيت و مفاهيم و مرتبط با آن مورد بحث و بررسي قرار گرفته ، سپس با تبيين ادلۀ مطرح در فقه اماميه مبني بر عدم تساوي زن و مرد در قصاص و برخي موارد ديات ، فرض پژوهش يعني تأثير جنسيت زوجين در مسئلۀ قصاص و ديات مورد ارزيابي قرار ميگيرد.
p :١٩٩٥ ,Hurr Amili)، همچنين صحيحه عبدالله بن سنان ٤، از امام صادق (ع ) چنين نقل شده است که اگر اولياي دم زن ، قصاص قاتل را مطالبه کنند، اين با پرداخت نصف ديه کامل ميسر است و اگر چنانچه از قصاص صرف نظر کرده اند ميتوانند نصف ديه کامل را اخذ کنند(٨٠ .