چکیده:
مقامه نوع خاصی از داستانهای کوتاه با نثری مسجع است که برای نخستینبار در قرن چهارم هجری توسط بدیعالزمان همدانی در ادبیات عرب رواج پیدا کرد. در این نوع داستان به سرگذشت قهرمانی پرداخته میشود که بهطور ناشناس شهر به شهر سفر میکند و در هر مکانی با درآمدن به کسوت و شخصیتی جدید، با توسل به حیلهگری و قدرت سخنوری، مردم را میفریبد و به تکدیگری و کسب مال میپردازد. بعدها قاضیحمیدالدین بلخی در دورة سلجوقی این شیوة داستانی را با نگارش کتاب «مقامات حمیدی» به ادبیات فارسی وارد کرد و مقامهنویسی تا مدتی به حیات خود ادامه داد. در مقامات حمیدی برخلاف مقامات بدیعالزمان همدانی و مقامات حریری، شخصیت قهرمان شخصیت واحدی نیست، اما از نظر نوع کنش و دارا بودن برخی از ویژگیهای شخصیتی و رفتاری شباهت بسیاری با قهرمانان دو مقامه دیگر دارد. هدف این مقاله بررسی شخصیتهای قهرمان در مقامات حمیدی از دیدگاه نظریة انگیزشی مازلو است و از اینرو با شیوهای توصیفی-تحلیلی میکوشد زوایای پنهانی این شخصیتها را بر اساس مولفههای این نظریه در رفتار آنها مورد تحلیل قرار دهد. بر اساس یافتههای این مقاله، تاثیر نیازهای فیزیولژیکی، نیاز به ایمنی، نیاز به عشق و تعلق داشتن، نیاز به احترام و نیاز به خودشکوفایی، نقش مهمی در شکلگیری شخصیت و رفتارهای خاص این قهرمانان دارد.
Maqamah is a special type of short stories with mesmerizing prose that was popularized in Arab literature for the first time in the fourth century of Hijri by Badi al-Zaman Hamadani. In this type of story, the story of a hero who travels anonymously from city to city and deceives people in every place by taking on a new guise and personality, by resorting to cunning and eloquence. And he does begging and earning money. Later, Qazi Hamid al-Din Balkhi in the Seljuk period introduced this narrative style to Persian literature by writing the book "Maqamat Hamidi" and Maqamat writing continued its life for some time. In Hamidi authorities, unlike Hamedani's Badiul Zaman authorities and Hariri authorities, the character of the hero is not a single character, but in terms of the type of action and possessing some personality and behavioral characteristics, it is very similar to the heroes of the other two authorities. The purpose of this article is to investigate the hero characters in Hamidi authorities from the perspective of Maslow's motivational theory, and therefore, with a descriptive-analytical method, it tries to analyze the hidden angles of these characters based on the components of this theory in their behavior. According to the findings of this article, the effect of physiological needs, need for safety, need for love and belonging, need for respect and need for self-actualization, plays an important role in the formation of the character and special behaviors of these heroes.
خلاصه ماشینی:
هدف این مقاله بررسی شخصیتهای قهرمان در مقامات حمیدی از دیدگاه نظریة انگیزشی مازلو است و از اینرو با شیوهای توصیفی-تحلیلی میکوشد زوایای پنهانی این شخصیتها را بر اساس مؤلفههای این نظریه در رفتار آنها مورد تحلیل قرار دهد.
در مقامه، شخصیت قهرمان مؤثرترین عامل شکلدهندة طرح و ساختار داستان است؛ بهگونهای که برخی آن را اساس تعریف خود از مقامه قرار داده و نوشتهاند: «مقامه یک فن ادبی است همچون داستان کوتاه که پیرامون یک قهرمان موهوم دور میزند و سرگذشت او را بیان میکند» (صاعد واقفی افوشته، 1382: 60) در این تعاریف الگوی خاص رفتاری قهرمانان مورد توجه قرار گرفته و در تبیین آن آمده است: «در این داستانها معمولاً دربارة سرگذشت قهرمانی واحد است که به انگیزة تکدیگری از شهری به شهر دیگر سفر میکند و مکان دستانهای وی جغرافیای واحدی ندارد.
این نیازها به طور کلی از یکدیگر، از سایر انگیزشها و از ارگانیزم که یک کل تلقی میشود، مستقل هستند و دوم اینکه در بسیاری موارد میتوان پایگاه کالبدی خاص و تمرکزیافتهای را برای سائق نشان داد (مازلو، 1372: 70-71) آنچه که بیشتر از هرچیز دیگری در بررسی رفتارهای شخصیت قهرمان در مقامات حمیدی بهچشم میخورد، حرص شدید وی برای ثروتاندوزی و کسب مال است.
همانطور که در بررسی کنش شخصیتهای قهرمان در مقامات حمیدی مشاهده شد، از میان نیازهایی که در سلسلهمراتب نیازهای نظریة مازلو قرار میگیرند تلاش برای رفع نیازهای فیزیولژیکی، نیاز ایمنی، نیاز به احترام و نیاز به خودشکوفایی، کنشبرانگیزترین انگیزههای قهرمانان مقامه است.
این نیازها از احتیاجات اولیه یا همان نیازهای فیزیولژیکی گرفته تا نیازهای متعالیتر چون نیاز به احترام و خودشکوفایی همگی مؤلفههای انگیزشی هستند که شخصیت و رفتار قهرمانان مقامات حمیدی را شکل میدهند.