چکیده:
مادیان هزار دادستان تنها نسخه خطی ناقص از چندین مجموعه حقوقی دوره ساسانی است. در این کتاب علاوه بر قانونگذاران و مفسران حقوقی، مقامات دینی زردشتی مانند موبدان، هیربدان، دستوران و ردان نیز در نقش قاضی ظاهر شده و حکم صادر کردهاند. این گفتار بااستناد به کتاب حقوقی مادیان و با هدف شناختن جایگاه ردان در دوره ساسانیان بهروش تحلیلیتاریخی نوشته شده است. پرسشهای مقاله این است: بنابر مادیان، ردان در دوره ساسانی چه وظایفی داشتند و احکام صادره آنها کدامند؟ بررسیها نشان داد: این دینمردان در دستگاه روحانیت دوره ساسانی وظایفی مشخص داشتند و بهعنوان دستیاران پادشاه برای اعتلای حکومت دینی و کشور میکوشیدند. ردان در قانونگذاری و نظارت بر آن و حفظ آموزههای دینی و منافع کشور بسیار پرانگیزه و پویا ظاهر شدهاند. آنها در باز پس گرفتن مالکیت و مالیات نهادن بر دارایی و مسایل خرید و معاوضه و ارزیابی ارزش اموال آتشکده صلاحیت داشتند. درآمد دولت ساسانی از مالیات حاصل میشد. تعیین مالیات و دریافت آن و رسیدگی به امور درآمدی دولت به ردان واگذار شده بود. حسابرس ارزش و بهای اموال منقول و غیرمنقول و ورود دارایی به خزانه شاهی و خروج آن و اسناد واگذاری و تحریم و غیره را محاسبه و آماده میکرد؛ سپس، با حضور رد میزان دارایی خزانه را گزارش میداد. رد باید گزارش حسابرس بررسی و تایید میکرد. ردان، در دوره انوشیروان جایگاه ویژهای احراز کردند و مُهر آنان در کنار مُهر موبدان به اسناد اعتبار میدهد و وظایف آنها بیانگر قدرت و نفوذ آنان در دین و دولت است.
Madayan i Hazar Dadestan is only imperfect manuscript from the legal collection of the Sassanid period. In this book, in addition to legislators and legal commentators, Zoroastrian religious authorities such as Mowbedan, Herbedan, Dastwaran and Radan have also appeared in the role of judges and issued rulings. This article was written with the reference to Madayan's legal book and with the aim of knowing the position of Radan in the Sassanid era in a historical analytical way.The questions of the article are: According to the book, what were the duties of the Radan in the Sassanid era and what are their rulings? Research showed: These religious men have certain duties in the clerical system of the Sassanid period and as assistants of the king, they tried to elevate the religious government and the country. Radan have competent in recapturing ownership and property tax, purchase and exchange issues, and assessing the value of the fire temple property. Determining taxes and collecting those, and dealing with the government's revenue matters were entrusted to Radan.The auditor calculated and prepared the value and price of movable and immovable property, the entry and exit of assets into the royal treasury, the documents of assignment and embargo, etc. Rad should have reviewed and approved the auditor's report. Radan gained a special position during the Anushirvan period and their seal is given to authentic documents along with the Mowbedan seal, and their duties express their power and influence in religion and government.
خلاصه ماشینی:
در اين کتاب علاوه بر قانون گذاران و مفسران حقوقي، مقامات ديني زردشتي مانند موبدان ، هيربدان ، دستوران و ردان نيز در نقش قاضي ظاهر شده و حکم صادر کرده اند.
پرسش هاي مقاله اين است : بنابر ماديان ، ردان در دوره ساساني چه وظايفي داشتند و احکام صادره آن ها کدامند؟ بررسيها نشان داد: اين دين مردان در دستگاه روحانيت دوره ساساني وظايفي مشخص داشتند و به عنوان دستياران پادشاه براي اعتلاي حکومت ديني و کشور ميکوشيدند.
بنابر ماديان ، کتابي به نام «خويشکاري-نامه موبدان » وجود داشت که وظايف موبدان در آن نوشته شده بود؛ و اگر موبدي در امري به قطعيت نميرســـيد، بنابر همين کتاب ، وظيفه او متوقف کردن اجراي حکم بود (١٦-٢٦/١١ :١٩١٢ ,Anklesaria) و (٢٩٥ :١٩٩٧ ,Perikhanian).
دو حکم زير بيان گر نفوذ و قدرت اين روحانيون اســت : الف ) موبدان موبد١ميتواند به ســخنان ديگران شــک کند، اما ديگران هر آن چه که موبدان موبد ميگويد، بايد باور کنند؛ ب ) ســخن موبدان موبد نافذتر از ور (آزمايش ديني)٢است : در مورد توافق (و پذيرش راي قضايي) صادره از سوي موبدان موبد و (در مقابل آن ) ور، چونان که از دبير نقل ميکنند، راي موبدان موبد را بايد از ور نيز نافذتر پنداشـــت (٧-٢٧/٤ :١٩١٢ ,Anklesaria) و (عريان ، ١٣٩١: ٣٣٨).