چکیده:
امروزه تولید و تبادل علم و دانش مرزهای ملی و بینالمللی را درنوردیده است، اما تبعیض و ایجاد نابرابری در این عرصه که آپارتاید علمی نامیده میشود برای بسیاری از کشورها اهمیت یافته و در جامعه جهانی به یک موضوع بسیار مهم و رایج تبدیل شده است. این تبعیض به دلایل مختلف برای برخی کشورها عمیقتر است. جمهوری اسلامی ایران یکی از کشورهایی است که در طول چند دهه گذشته با این پدیده روبرو بوده و این موضوع مشکلات بسیاری در عرصه داخلی و رقابتهای علمی بینالمللی و دستیابی به جایگاه علمی ایجاد کرده و مانع ارتقاء و تبادل دانش در دهکده جهانی اطلاعات شده است. با توجه به اهمیت این موضوع، پژوهش حاضر با استفاده از رویکردی توصیفی ـ تحلیلی درصدد پاسخگویی به این سوالات است که جمهوری اسلامی ایران تاکنون در قبال آپارتاید علمی و اعمال تبعیض در این عرصه چه اقداماتی اتخاذ نموده است و چه راهکارها و راهبردهای حقوقی را میتواند علیه این وضعیت در پیش گیرد؟ یافتههای پژوهش نشان میدهد که جمهوری اسلامی ایران تاکنون اقدام و راهبرد حقوقی خاصی در رابطه با این موضوع اتخاذ نکرده است. با این حال میتوان از طریق جرمانگاری بینالمللی آپارتاید علمی، پیگیری موضوع از سوی نهادهای حقوقی و کیفری بینالمللی، وضع قوانین حقوقی الزامآور بینالمللی و اقدام متقابل در راستای رفع آپارتاید علمی اقدام نمود.
Today, the science and knowledge production and exchange have encompassed national and international borders. But developed and powerful countries discriminate against developing countries and create inequality in the field of science, which is called scientific apartheid, has become a very important for many countries and common issue for countries as well as in the international community. This discrimination is deeper for some countries for various reasons. Islamic republic of Iran is one of the countries that have faced this phenomenon over the past few decades. This has also created many problems in the domestic field as well as problems in the field of international scientific competitions and achieving scientific status and prevents from the advancement of global knowledge and exchanges information in the global village. Given the importance of this issue, the present study uses a descriptive-analytical approach to answer the questions that Islamic republic of Iran has so far taken against scientific apartheid and discrimination in this area and what legal strategies can be taken against Take this situation? Findings show that in Islamic republic of Iran, no specific legal action and strategy has been adopted in this regard. However, scientific apartheid can be prosecuted internationally, followed up by international legal and penal institutions, binding international legal laws, and reciprocal action to eliminate scientific apartheid.
خلاصه ماشینی:
آپارتايد علمي به مثابه نقض حقوق بشر اسلامي عليه جمهوري اسلامي ايران و اقدامات و راهبردهاي حقوقي مقابله با آن عليرضا اکبري ١، بابک پورقهرماني ٢، جمال بيگي 3 تاريخ دريافت : ١٤٠١/٠٩/٢٥ تاريخ پذيرش : ١٤٠١/١٢/٢٥ چکيده : امروزه توليد و تبادل علم و دانش مرزهاي ملي و بين المللي را درنورديده است ، اما تبعيض و ايجاد نابرابري در اين عرصه که آپارتايد علمي ناميده ميشود براي بسياري از کشورها اهميت يافته و در جامعه جهاني به يک موضوع بسيار مهم و رايج تبديل شده است .
محدوديت هاي دانشجويان ايراني جهت تحصيل در برخي از رشته ها، بلوکه کردن حسـاب هاي بـانکي دانشجويان ، محدوديت براي اساتيد و دانشجويان نخبه ايرانـي بـراي دريافـت گواهينامـه هاي علمـي بين المللي يا جلوگيري از انتشار مقالات علمي اين افراد در مجلات مهم علمي جهان از جملـه اقـدامات تبعيض آميز در حوزه علم و فناوري عليه جمهوري اسلامي ايران تلقي ميشود.
با توجه به اينکه در قوانين و مقررات بين المللي در حوزه علمي به موضوع آمـوزش و توسـعه و ترويج علم و دانش در همه کشورهاي جهان تأکيد شـده اسـت و در راسـتاي تـرويج علـم و دانـش ، کنوانسيون ها و سازمان هايي نيز تدوين و تأسيس شده اند، از اين رو بررسي حقوقي و پيگيري حقـوقي و قضايي موضوع تبعيض علمي عليه جمهوري اسلامي ايران در مراجـع قضـايي بـين المللـي از منظـر حقوقي و حقوق بين الملل قابل قبول و رسيدگي به آن توسط نهادهاي مذکور موضـوعيت دارد و ايـن نهادها ميبايست در صورت دريافت درخواسـت يـا اعتـراض جمهـوري اسـلامي ايـران بـه موضـوع تبعيض علمي در مورد آن تحقيق و تفحص انجام داده و موضوع را مورد رسيدگي قرار دهند.