چکیده:
یحیی بن حبیب زیّات از راویان مجهولی است که باوجود کمی روایاتش در منابع حدیثی ولی نقلهایش از امام رضا (ع) در مدح زراره و مفضل بن عمر، تعیین وضعیت رجالیاش را حائز اهمیت ساخته؛ که توجه و تضارب آراء عالمان دربارۀ او از دورۀ قدما تا معاصران گویای آن است. این پژوهش با نقد، بررسی و رفع اشکالات دیدگاهها دربارۀ وی، بهدنبال معلومسازی وضعیت رجالی اوست. براساس روایتی در المحاسن اتحاد او و یحیی بن جندب زیّات قابل اثبات است. از بررسی سه دیدگاه مجهول بودن، توثیق و مدح، مشخص گردید، مجهول بودنش باتوجهبه روایت الکافی دربارهاش، صحیح نیست. توثیق طبرسی به دلیل عدم قرابت زمانی با یحیی و توثیق مظاهری به علت خدشهپذیر بودن قاعدۀ رجالی مورد استناد ایشان و عدم شمولیتش دربارۀ وی، قابلقبول نیست. دیدگاه مدح یحیی نیز باتوجهبه اشکالات متنی و سندی روایت الکافی، پذیرفتنی نبود اما در این مقاله، اشکالات مطرح شده، برطرف و مدح قریب به توثیق یحیی بن حبیب اثبات گردید.
Yahya ibn Habib Ziyat is one of the unknown narrators who, despite his few narrations in hadith sources,but his quotations from Imam Reza (as) in praise of Zararah and Mufaddal ibn Umar, have made it important to determine the status of his rijals; Which is reflected in the attention and controversy of scholars about him from the ancient times to contemporaries. This study seeks to clarify his status by criticizing, examining and resolving the problems of views about him. According to a narration in Al-Mahasin, the union between him and Yahya ibn Jundab Ziyat is provable. Examining the three perspectives of anonymity, authentication and praise, it became clear that its anonymity is not correct according to Al-Kafi's narration about it. Tabarsi's authenticity is not acceptable due to the lack of temporal affinity with Yahya and the manifestation of manifestations due to the inviolability of the Rajali rule cited by him and his lack of inclusion about him. Yahya's view of praise was also not acceptable due to the textual flaws and the authenticity of Al-Kafi's narration, but in this article, the raised problems were eliminated and the praise, which was close to the authenticity of Yahya ibn Habib, was proved
خلاصه ماشینی:
دیدگاه مدح علت ممدوح شمردن یحیی بن حبیب از سوی شیخ بهایی معلوم نیست و نقلکنندگان آن نیز از ادلۀ وی سخن نگفتهاند؛ اما مامقانی و شوشتری در ممدوح شمردن یحیی بن حبیب به روایتی در الکافی استناد کردهاند که طبق آن، وی مورد مدح قرار گرفته و در زمرۀ ایمنیافتگان روز قیامت معرفی شده است: عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرٍو الزَّیَّاتِ، عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ۷ قَالَ: مَنْ مَاتَ فِی الْمَدِینَةِ بَعَثَهُ اللَّهُ فِی الْآمِنِینَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ، مِنْهُمْ یَحْیَى بْنُ حَبِیبٍ وَ أَبُوعُبَیْدَةَ الْحَذَّاءُ وَ عَبْدُالرَّحْمَنِ بْنُ الْحَجَّاجِ.
نقد سندی دربارۀ سند این روایت دو اشکال مطرح است: نخست، ارسال در سند؛ چرا که محمد بن عمرو بن سعید زیّات از اصحاب امام رضا۷ است< رجال النجاشی، ش1001.
نقد و بررسی اشکال اول متنی اگرچه شیخ طوسی دلیلی بر دیدگاه خود مبنی بر تعلق عبارت مذکور به محمد بنعمرو اقامه نکرده، ولی خویی و شوشتری علت دیدگاه شیخ را ناشی از دنیا نرفتن یحیی بن حبیب و عبدالرحمن بن حجاج در زمان امام صادق۷ و زنده ماندنشان تا دوران امام رضا۷ میدانند؛< معجم رجال الحدیث، ج10، ص344؛ قاموس الرجال، ج6، ص99.
روایت مذکور را نخستین بار کلینی نقل کرده و معقول آن است که اگر عبارت انتهایی روایت، کلام محمد بن عمرو باشد کلینی اوْلی بود که بدان تصریح کند تا شیخ طوسی؛ چراکه بررسی شیوۀ کلینی در الکافی نشان میدهد وی همواره در ضبط حدیث میان کلام معصوم: با کلام راوی و سخن خودش تفکیک میکند تا خلطی صورت نگیرد چنانکه عملکردش در روایات متعدد بر این مطلب صحّه میگذارد.