چکیده:
بیان مسئله:
چالش ناامنی، یکی از پردوام ترین دغدغه های زندگی شهری در طول زمان بوده و امنیت نیز یکی از شاخص های مهم کیفیت زندگی است. در این میان دانش جرم شناسی، جرم شناسی محیطی و رویکردهای موقعیت محور پیشگیری از جرم تحولات مختلفی داشته اند. تحلیل های خرد و مکان محور از جرایم شهری یکی از راهبردهای نوین در پیشگیری از جرم است. بر این اساس هم اکنون، مفاهیمی همانند «مکان» و «مدیریت مکان»، نقش ارزشمندی در جرم شناسی یافته اند که کم تر بدان توجه شده است. در قرایت های کنونی از مکان مفهوم مکان تقلیل به قرایت های سنتی کلان مقیاس و میانی مقیاس آن شده و از سوی دیگر تکنیک مدیریت مکان در انزوای معرفی نظری و کاربست تجربی در بین متون داخلی قرار دارد.
هدف پژوهش:
هدف از این مقاله، شناخت نظری دو مفهوم کلیدی یاد شده در قالب یک نظام طبقه بندی صحیح معرفتی همسو با دانش جرم شناسی محیطی و جرم شناسی مکان است.
روش پژوهش:
رویکرد تحقیق، کیفی و ناظر بر مطالعات کتابخانه ای و روش تحلیل اسنادی است. راهبرد تحقیق ناظر بر استفاده نظام مند و منظم از داده های اسنادی ثانویه در جهت کشف، استخراج، طبقه بندی در سه حوزه مفهومی پایه ای مطالعه شامل مفهوم مکان، مفهوم مدیریت مکان و رویکرد جرم شناسی مکان است.
نتیجه گیری
نتایج تحقیق نشان داد، مفهوم مکان در ادبیات تخصصی و بین رشته ای جرم شناسی دارای دو سطح قرایت سنتی و قرایت نوین هستند. هم چنین، در قرایت های نوین جرم شناسی مکانی، «مکان»، از منظر جرم شناسی حداقل در سه حوزه «رشد مفهومی»، «رشد دانشی» و «رشد سودمندی» عمیقا جهش داشته و نیازمند خوانش یکپارچه است. بر این اساس مکان و «مدیریت مکان»، نیز حداقل از سه زاویه «نظریه های مکان محور جرم شناختی»، «نظریه های پیشگیری از جرم» و «نظریه های عملیات پلیسی» قابل ردیابی علمی است. در مجموع در این مطالعه، با موقعیت یابی نظری؛ نظام معنایی=مفهومی مکان و شبکه عینی آن واکاوی و تفسیر شد.
خلاصه ماشینی:
بر این اساس، امنیت از یک سو، همواره با تمدن، شهرنشینی، شهرها و فضاهای شهری به نوعی در ارتباط مستقیم ولو پنهان قرار داشته (Carter & Hill, 1979)، (Garland, 2001b, 106)، (Emsley, 2005, 57) و در در قرائتهای نوین عامل امنیت و حکمرانی آن میل به سمت خوانشی «چندمتغیره» و پیچیده داشته (Johnston & Shearing, 2003, 32-33) و چالش «امنیت شهری»؛ بهعنوان یک «سیاست شهری» 1 نیز هماکنون یکی از مهمترین دغدغههای متأخر عمدۀ موجود در بستر این شهرها و فضاهای عمومی شهری است (کاکرین، 1397، 141) (کاشانیجو، 1389، 95، 105).
بهرغم پیشرفتهای بینالمللی نظری یاد شده، تاکنون قرائتهای نوین از مفاهیمی همانند «مکان» و «مدیریت مکان» کمتر در بین متخصصان حوزۀ امنیت شهری در ایران رواج داشته، در این زمینه شناخت کافی شکل نگرفته و عمدۀ متون در دانشهای شهرسازی و معماری بر حول تکنیکهای پیشگیری محیطی از جرم حول هنوز مفاهیمی همانند پیشگیریهای محیطی از جرم یا CPTED متمرکز است.
به موازات رشد اولیۀ مفهوم مکان، مفهوم و رویکرد «مدیریت مکان» 13 در بین ادبیات و متون جرمشناسی قبل از دهۀ (2000) میلادی جای پای خود را در این حوزه به شکلی نظری باز میکند (Mant, 1998) که علاوهبر نظریههای جرمشناسی در حوزۀ ادبیات تخصصی پیشگیری از جرم و رویکردهای نوین پلیسی نیز به رشد خود ادامه میدهد.
تولد مفهوم جرمشناسی مکان 19 در امتداد تمرکز خاص جرمشناسی بر واحدهای کوچک 20 همانند آدرس های جرم و یا تقاطعها و نیز تأکید بر تنوع رخدادهای جرایم شکل گرفته است (Weisburd, Groff & Yang, 2012, 39) (Wilcox, Cullen & Feldmeyer, 2018, 164-167).
رشد دانشی در این دو زمینه حداقل در سه منظر نظریههای جرمشناسی مکان، نظریههای پیشگیری از جرم و نیز حوزۀ عملیات پلیسی ردیابی شده است.