چکیده:
یکی از مشهورترین مصاحف کهن قرآن، منسوب به دستخط امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام، در کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی به شماره 1 وقف شده است. این مصحف به خط کوفی و در مقایسه با سایر نسخهها تقریباً کامل است. در این پژوهش با مقایسۀ شیوۀ رسم این مصحف با رسم المصحف ویژگیهای مشترک و متمایز آن بازشناسی شده است. مبنای شناخت رسم المصحف، آراء ابوعمرو دانی و ابوداود سلیمان بن نجاح بوده و در این خصوص مصحف امیری و لیبی مرجع قرار داده شده است. این تطبیق از یک سو نشان داده به لحاظ شیوۀ رسم، میان مصحف موردِ مطالعه با رسم المصحف مطابقت زیادی وجود داشته و از سوی دیگر مواضع اختلاف، جنس آنها و تکرارشونده و پربسامدبودن آنها نمایانده شده است. گفتنی است که عمدۀ این اختلافات (قریب به 2000 اختلاف در رسم واژههای قرآنی یافت شد) از جنس حذف یا زیادت الف و همچنین تفاوت در نگارش واو یا یاء یا همزه است که رسم الخط این مصحف را با رسم المصحف متمایز میکند.
One of the most famous manuscripts of the Qur'an, attributed to the handwriting of Amir al-Mu'minin Ali ibn Abi Talib (as), is dedicated to No. 1 in the central library of Astan Quds Razavi. This Mushaf is written in Kufic script and it is almost complete compared to other versions. In this research, we aim to identify the common and distinctive features of this Mushaf by comparing it with the Mushaf style. The basis for understanding the custom of the Mushaf will be the opinions of Abu Amr Dani and Abu Davud Suleiman ibn Najah, and in this regard, the Amiri Mushaf and the Libyan Mushaf have been placed as references. This comparison will show, on the one hand, that there is a lot of correspondence between the Mushaf under study and the Mushaf, and on the other hand, it will show the points of disagreement, their nature, and their repetition and frequency. It should be noted that the majority of these differences (nearly 2000 differences were found in the style of the Quranic words) are related to the omission or excess of the letter Alif, as well as the difference in the writing of Vaw or Yaʾ or Hamzah, which distinguishes the calligraphy of this Mushaf from the style of the Mushaf.
خلاصه ماشینی:
(به تصویر صفحه مراجعه شود)تصوير١١: قرآن با شماره ٣٥٤٠ در کتابخانۀ آستان قدس رضوي ج - ويژگيهاي رسم ويژگيها و قواعدي که مصحف مشهد بر اساس آن نگارش يافته ، و در اين پژوهش مورد توجه بوده ، با مقايسه با آراء شيخين بدست آمده است .
دستۀ سوم : کلمات هم خوان با نقل هاي ابوداود گفته شد که ابوعمرو در اوزان ششگانۀ فعال ،ِ فعال ، فاعِل ، فعلان ، فُعلان وِ فعلان معتقد است که بايد به اثبات الف نوشته شوند (ابوعمرو، ١٤٣١ق ، ٢٢) و در اين نسخه هم برخي موارد مطابق اين ديدگاه نگاشته شده است .
در نسخۀ مزبور، کاتب همين رويۀ را پيش برده است اما، گاه مشاهده ميشود نمونه هايي از اين دست ـ بر خلاف نظر شيخين ـ بدون الف کتابت شده اند.
جالب است که اين استثناها مطابقت دارد با تبصره و استثناهايي که ابوعمرو و ابوداود ذکر کرده اند؛ مثلاً آنها تصريح کرده اند که در واژة نشا ة (العنکبوت /٢٠؛ النجم /٥٢؛ الواقعه /٦٢)، همزه به صورت الف نوشته ميشود (ابوعمرو، ١٤٣١ق ، ٤٣؛ ابوداود، ١٤٢١ق ، ٢/ ١٩٢-١٩٤)، در نسخه مشهد به شماره ١ نيز اين کلمه به همين شکل کتابت شده است .
کاتب نيز در اين نسخه به همين شيوه کتابت کرده است و نيز واژة بلاء نيز به نقل شيخين در (دخان /٣٣) و (الصافات / ١٠٦) با واو و الف پس از لام يعني به صورت بلؤا نوشته ميشود(ابوعمرو، ١٤٣١ق ، ٥٨- ٥٩؛ ابوداود، ١٤٢١ق ، ٢/ ١٣٧- ١٣٨).