چکیده:
هدف از این مقاله بررسی سیمای شهر و ویژگیها و نمودهای شهری در پنج اثر داستانی حوزه ادبیات جنگ است. بدین منظور، پنج اثر داستانی حوزه ادبیات جنگ (دفاع مقدس)، گزینش شد. محتوای آنها از نظر عناصر و نمودهای شهری مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این بررسی نشان داد، در این آثار جنگ در شهرها، بمباران، فقر و قحطی، ویرانی و نابودی فضای ظاهری شهرها و عناصر شهری در اثر جنگ از بیشترین بسامد برخوردارند. در تمامی این آثار، شهر سیمایی تیره و غمآلود دارد. گورستانها و بیمارستانها مملو از شهید و مجروح است. اغلب مردم شهر، یا مهاجرت کردهاند یا آنها که ماندهاند فقر مانع رفتن آنها گردیده. عناصر مدرنیته شهری ابزاری هستند در بستر جنگ. همچنین رویکرد به ادبیات داستانی جنگ از بعد عناصر شهری، حاکی از آن است که اغلب نام شهرهای درگیر جنگ بیشترین کاربرد را داشتهاند.
خلاصه ماشینی:
همچنین تبعات ناشی از جنگ ، یکی از مضمون های اصـلی اسـت کـه در پیوند با شهر در آثار داستانی معاصر مشهود است .
برای دستیابی به این هدف ، این مقاله به دنبال پاسخگویی به چند پرسش اساسی و مهم بـه شـرح زیـر اسـت : الف ) جنگ چه تأثیری در کیفیت و کمیت عناصر مختلف شهری دارد؟ ب )کدام یـک از عناصـر و ویژگیهای ساختار شهری در کانون توجه نویسندگان معاصر ادبیات جنـگ قـرار گرفتـه انـد؟ ج ) داستان های معاصر تا چه میزان بازتاب دهندة چهرة واقعی شهرهای ایران در دوران جنگ و بعـد از آن بوده اند؟ ١.
جنگ نیز به عنوان پدیدهای اجتماعی و تاریخی بارها و بـه روش های مختلف ، موضوع و دستمایه آثار بسیاری، چه در ادبیات ایـران و چـه در ادبیـات غـرب قرارگرفته است .
» (احمدی، نیاز خانی، لطیفی، ١٣٩٨: ٨٥).
٣. نگاهی اجمالی به محتوای آثار داستانی الف ) زمین سوخته (احمد محمود) داستان «زمین سوخته » داستان و روایت ٣ماه اول جنگ ایران و عراق است ، از زبان مردی اهل اهواز که با وجود بمباران های متوالی و مرگ بسیاری از دوستان و آشنایان در آنجا میمانـد.
. (بایرامی، ١٣٨١: ٣٨) عدم امنیت در شهر، از آسیب های اجتماعی ناشی از جنـگ بـه شـمار مـیرود کـه در پـی مهاجرت ساکنان از شهر ایجاد میشود «تـو شـهر دزدی زیـاد شـده اسـت .
بمباران شهرها از جمله مضامین خاص و نو که در ادبیات داستانی معاصـر، بـه ویـژه داسـتان هـای جنـگ مشهود است ، فضای شهری مرگبار ناشی از جنگ و بمباران جنگی است .