چکیده:
پیامدهای اجتماعی و سیاسی برخاسته از فروسایی محیطی، محیط زیست را در کانون مباحث سدۀ بیست و یکم قرار داده است، به گونه ای که ناامنی بومشناسی و نابودی بنمایه های زیستکره بهعنوان بخشی از تهدیدهای غیرسنتی با جستار امنیت انسانی پیوند استواری یافته است. شهرستان تربت جام طی چند دهۀ گذشته درگیر یک رشته مسائل زیستمحیطی بوده است. مقالۀ حاضر به تبیین سناریوهای محتمل فراروی محیط زیست این شهرستان میپردازد. روششناسی حاکم بر پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی است. دروندادههای مورد نیاز با روش کتابخانه ای و میدانی گردآوری و با بهره گیری از نرمافزارهای Micmac وScenario Wizard و مدل FARAS مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان داد که از شانزده وضعیت احتمالی مربوط به چهار سناریو با سازگاری قوی، وضعیتهایی که مناسبات فراروی آیندۀ محیط زیست شهرستان تربت جام را نامطلوب (در آستانۀ بحران و بحرانی) بیان میکنند، بیشترین وضعیتهای احتمالی ممکن را دربر میگیرند. بر این پایه، راهبرد مدیریت پایدار تخصیص منابع کنونی و آیندۀ زیستمحیطی در وضعیت در آستانۀ بحران و راهبرد تعدیل قوانین و دیدگاههای کنونی نسبت به محیط زیست و بنیادهای زیستمحیطی در سطح کشور و متناسب با آن در سطح شهرستان تربت جام در وضعیت بحرانی، مناسبترین راهبردها شناخته شد.
The social and political consequences of environmental degradation have placed the environment at the center of debated in the 21st century. In such a way that ecological insecurity and the destruction of biosphere resources as part of non-traditional threats have been firmly linked with the search for human security. The city of Torbat Jam has been encountering with environmental issues for the past few decades. This article explains the possible scenarios for the environment of this city. The methodology governing the research is descriptive-analytical in nature. The required inputs have been collected by library and field studies and analyzed using Micmac and Scenario Wizard software and FARAS model. The results showed that out of 16 possible situations related to four scenarios with strong compatibility, the situations that express the future relations of the environment of Torbat Jam negatively (on the verge of crisis) are the most possible ones. On this basis, the sustainable management strategy of current and future environmental resource allocation in the situation on the verge of crisis and the strategy of adjusting the current laws and views towards the environment and environmental foundations at the country level and in accordance with it at the level of the city of Torbat Jam in the critical situation, the most appropriate strategies were identified.
خلاصه ماشینی:
بر این پایه ، راهبرد مدیریت پایدار تخصیص منابع کنونی و آیندة زیست محیطی در وضعیت در آستانۀ بحران و راهبرد تعدیل قوانین و دیدگاه های کنونی نسبت به محیط زیست و بنیادهای زیست محیطی در سطح کشور و متناسب با آن در سطح شهرستان تربت جام در وضعیت بحرانی، مناسب ترین راهبردها شناخته شد.
مطالعات نشان میدهند، شهرستان گرم و خشک تربت جام واقع در جنوب شرقی استان خراسان رضوی، به واسطۀ بهره برداری بیرویه از منابع طبیعی موجود، وضعیت نگران کننده ای یافته است ( ,Ghafoori &Lashkairpour ١٥٣ :٢٠١١؛ مرتضوی و همکاران ، ١٣٩٨: ٢٣٨؛ مرادی و کلاهی، ١٣٩٩: ١٩٣).
the scatter diagram of the research variables and its position in the influence- affectability axis فصلنامه برنامه ریزی وآمایش فضا 117 بر پایۀ مطالب پیش گفته و شکل ٢، هفت متغیر: کاهش سطح سفره های زیرزمینی (X٢)، گسترش بیان زایی (X٧)، گسترش ریزگردها (X١٠)، خشک سالیهای پیاپی (X١٩)، رشد جمعیت (X٢٣)، سطح توسعۀ منطقۀ مرزی (X٢٨) و نبود مدیریت یکپارچه (X٣١) به عنوان متغیرهای کلیدی تأثیرگذار بر امنیت زیست محیطی در شهرستان تربت جام شناسایی شدند.
بنابراین ، فصلنامه برنامه ریزی وآمایش فضا 120 این گروه از سناریوها در امنیت زیست محیطی شهرستان تربت جام ، سناریوهای قابل اعتمادی نیستند و فقط برای برنامه ریزیهای کوتاه مدت با توجه به وضعیت موجود در بهترین شرایط ممکن مناسب هستند.
Simulation of factors affecting environmental security in torbat Jam city and strategies and strategies affecting it in Vensim software environment به طور کلی نتایج پژوهش پیش ِرو و دیگر پژوهش های برشمرده نشان میدهند که رسیدن به محیط زیست امن و شکوفا در آینده نامحتمل است .