چکیده:
جریان آبها، ازجملۀ مهمترین فرآیندهای سطحی هستند که علاوه بر تغییر و تعیین سیمای عمومی زمین بر نحوه زیست انسان در کره زمین نیز تأثیر دارند. عملکرد سیستمی رودخانه موجب میشود، هرتغییری درمؤلفههای کانال رود بر سایر متغیرها نیز تآثیر بگذارد. فرسایش کناره بنا به دلایلی چون ورود بخشی از رسوبات به جریان رودخانه که از کنارههای رود تغذیه میشوند، تغییر در ابعاد مجرا مانند: عرض و عمق، اثراتی که بر ویژگیهای الگویرود دارد و مخاطراتی که میتوانند فعالیتهای انسانی را تهدید کنند، حائز اهمیت است. هدف از این تحقیق، بررسی ناپایداری و تغییرات مورفومتری مجرا در رودخانه حاجیعرب در بوئینزهرا از شهرستانهای استان قزوین است. در این پژوهش پایداری کنارهرود با استفاده از روشهای ارزیابی سریع ژئومورفیک (RGA) مورد بررسی قرارگرفته است. رودخانه مورد نظر درقالب 8 بازه مطالعه شد. با نقشه برداری از مقاطع عرضی و عملیاتمیدانی شاخصهای پایداری و ناپایداری کنارهرود ارزیابی شدند. پارامترهای موجود درروش شاخص پایداری مجرای رود (CSI) درفرآیند بازدیدهای میدانی امتیازدهی شد. بازهها از نظر حساسیت به فرسایشکناره طبقهبندی شدند که بازههای 7 و 8 ناپایدارترین بازهها بودند. همچنین نحوه پراکندگی دادهها با استفاده از نمودار جعبهای تعیین شد با توجه به امتیازنسبی، عامل فرسایش کناره و پوششگیاهی ریپارین مؤثرترین عوامل در ناپایداری کنارههای رودخانه حاجیعرب تعیین شدند.
AbstractionWater flow is one of the earth processes that in addition to changing earth surface, affect human's life. Any change in channel properties affects other variables specially where human intervention disturbs the balance of the environment it can lead to hazards. Stream Bank erosion is very vital and important because stream bank erosion can result in loss of land, increased stream sediment load, diminishing water quality and aquatic habitat, threatens people's lives and property. Identifying and determining stable and unstable banks also determining their degree of stability can be a great way to manage fluvial environment. In this research the method of Rapid Geomorphic Assessment (RGA) has been used for investigate the stability and morphometric change in Haji arab river that located in south of Qazvin province. For this purpose 8 reaches were chosen. Field studies and mapping from all reaches were done. Based on channel stability index (CSI) that is one of the Rapid Geomorphic Assessment's (RGA) indicators. The parameters of this index (CSI) were scored during the field. In this research statistical analyzes such as correlation coefficient and Box & Plot diagram were used to determine the relationship between the parameters in the stream banks and data scatter. also relative score was used to determine the most effective factor in stability of stream banks, Results show that the highly unstable stream banks belong to reaches of 7, 8 and the most effective factor in the Haji arab river's bank ,based on Channel Stability Index(CSI) are stream bank erosion and riparian woody vegetation .
خلاصه ماشینی:
در اين پژوهش پايداري کناره رود با استفاده از روش هاي ارزيابي سريع ژئومورفيک (RGA) مورد بررسي قرارگرفته است .
1 De Rose and Basher 2 Coryat 3 Bank assessment for non-point source consequences 4 Lawler 5 Rapid geomorphologic assessment 6 Simon and Downs 7 Johnson &et al 8 Bank erosion hazard index 9 Near bank stress 10 Rosgen 11 Channel stability index 12 Simon and Klimetz 13 Oklahoma Ozark streambank erosion potential index 14 Heeren همچنين روش ROM١ که با توجه به آگاهي از اينکه ترکيب خاک بر مقاومت در برابر فرســايش تأثير دارد (زينال عابدين و همکاران ٢٠١٧).
در اين پژوهش تلاش شــد تا با اســتفاده ازشــاخص پايداري کانال (CSI) که از گروه تکنيک هاي ارزيابي ســريع ژئومورفيـک (RGA) ميباشـــد، به بررســـي پارامترهايي پرداخت که در پايداري و ناپايداري کرانه هاي رودخانه 1 Rolan and Mazidah scale 2 Bank Stability and Toe Erosion Model حاجيعرب نقش دارند.
روش ارزيابي سـريع ژئومورفيک در مطالعات مربوط به فرسـايش کرانه اي شـامل مجموعه اي از مدل ها و تکنيک ها تحت عنوان ارزيابي ســريع ژئومورفيک اســت ، مانند ACS, CSI, OSEPI که در اين پژوهش تکنيک شـاخص پايداري کانال مورد اسـتفاد قرار گرفته اسـت .
٢-٣- شاخص پايداري کانال (CSI) در ارزيابي با شـاخص پايداري کانال ، ٩ متغير شـامل اندازه رسـوبات بستر، حفاظت بستر يا کناره ، درجۀ فروسايي، درجۀ محدوديت کانال ، فرسـايش کناره رود، ناپايداري کناره رود، پوشش گياهي درختي در حاشيه رودخانه (ريپارين )، وجود اشـکال رسـوبي در کناره رود و مرحله مدل تکامل کانال مورد بررسـي قرار ميگيرد.