چکیده:
آئینه اسکندری امیرخسرو دهلوی یکی از متون ادبیات کلاسیک فارسی است که در ترکیبی از خیال و تاریخ و خلاقیت شاعر، وجوهی از شخصیت اسکندر را در قالب ماجراهای مختلف و با تمرکز بر درونمایههای گوناگون برای مخاطب قابل لمس نموده است. با توجه به آنکه این اثر با بهرهگیری از پشتوانۀ هنری و ادبی متون پیش از خود منظوم شده، از ظرفیتهای بیانی مطلوبی برخوردار است و میتوان با تمرکز بر تنوع درونمایهها و ساختار ارائۀ تصویری آنها، از این قابلیت برای تولید نسخۀ سینمایی استفادۀ مناسب نمود. این مهم زمانی اهمیت پیدا میکند که شاهد هستیم در دو فیلم مهم اقتباسی اسکندر (2004) و الکساندر کبیر(1956) هیچیک از این درونمایهها دیده نمیشود. بر این اساس در مقالۀ پیشرو هدف این است تا به روش توصیفی-تحلیلی به این پرسش اصلی پاسخ داده شود که با تأکید بر کدام درونمایهها در این اثر میتوان قابلیتهای اقتباسی این متن را مطلوب ارزیابی نمود به گونهای که بسیار متفاوت از فیلم-های اقتباسی باشد. از این منظر، باید گفت درونمایههایی چون نقش فعال زنان در عشق و حماسه، ارتباط با ماورا و علوم جدید با توجه به تکرار در تاریخ سینما از موارد مطلوب برای تصویرسازی در این متن است و درونمایۀجستوجو در ظرف بیانی سفر در کنار نقش منجینمای اسکندر و قدرت برتری و استیلاجویی نظامی و فرهنگی ارائه شده از این شخصیت در خلال ماجراهای گوناگون، آئینه اسکندری را به اثری با درونمایههای پرمخاطب و مناسب برای اقتباس تبدیل کرده است.
The tale of Eskandar in Shahnameh is one of the most dramatic tales regarding the life of Eskandar. It is very significant in terms of two qualitative elements in drama namely conflicts and dramatic scenes which are quite exceptional in contrast with other elements. The purpose of this article is to answer the main question that what potential and variety these two elements offer for adaptation using descriptive analytic method as well as referring to the classification in the book of recognizing elements of drama. The results obtained demonstrate that conflicts in the tale are highly varied that is based on the nature of opposing elements such as conflicts in an antisocial society, man versus man, man versus nature, man versus society, man versus his own self, and also based on the nature of conflict is of a kind associated with dynamism. The battle scenes with the Persians, marriage with Roshanak, the death of Dara, and his burial rites are regarded as dramatic scenes of this narrative which makes it an ideal case for adaptation.
خلاصه ماشینی:
«بررسی تطبیقی عنصر داستانی کشمکش و مکانیسم های دفاعی فروید در داستان فرود شاهنامه »، زارعی و دیگران (١٣٩٦)، «کشمکش های درونی و انواع آن در شاهنامۀ فردوسی »، محبوبه کزازی (١٣٩١)، «بررسی عنصر کشمکش در داستان رستم و سهراب »، زارعی و دیگران (١٣٩٢)، بخش «صحنه پردازی و کشمکش » از کتاب فردوسی و هنر سینما، هاشمی (١٣٩٠)، «شاهنامه و جنبه های سینمایی آن : تراژدی سیاوش »، دهقان پور و دیگران (١٣٨٩)، کتاب «بررسی داستان های شاهنامه از نگاه ادبیات نمایشی » از 1 - process 2 - product 3 - Borrowing 4- intersection 5 - Fidelity of transformation نورالله رضوی (١٣٨٩)، بخش «ظرفیت های اقتباسی و نمایشی داستان فریدون در شاهنامۀ فردوسی» از کتاب سینمای اقتباسی و ادبیات کلاسیک فارسی، علیرضا پورشبانان (١٣٩٦)، مهم ترین این آثار است که همان گونه که میبینیم عنصر کشمکش و صحنه های دراماتیک را در دیگر داستان های شاهنامه بررسی کرده اند اما تاکنون به کشمکش ها و صحنه های دراماتیک داستان اسکندر آن هم از حیث تقسیم بندی به انواع مختلفی مانند آن چه در کتاب شناخت عوامل نمایش آمده ، اشاره نشده است و ضرورت دارد به این عناصر نیز در این داستان پرداخته تا عناصر کیفی این داستان برای اقتباس سینمایی آشکار شود.