چکیده:
تأثیر تصوّف و آموزههایش بر فعّالیتهای اجتماعی- فرهنگی متصوّفه و مقولاتی نظیر عزلت و بنای خانقاهها که از مستحسنات صوفیه محسوب شدهاند، در شمار موضوعات مورد بحث برخی محقّقین دوره جدید در ایران است. نعمتاللّهیه از سلاسل مهمّ تصوّف در ایران میباشد که تأمّل در آن دسته از عقاید و رفتارهای مشایخ این طریقه که ارتباط با امور مدنی پیدا میکند، می-تواند به درک درستی از نسبت میان سلوک صوفیانه و مسؤولیّت اجتماعی رهنمون شود. بنابراین در نوشتار حاضر، برای نخستینبار به تحلیل برخی آراء و رفتارهای اجتماعی- فرهنگی حاج ملّاعلی نورعلیشاه گنابادی (1284ق./ 1867م.- 1337ق./ 1918م.) از پیران نامور نعمتاللّهیه در اواخر عصر قاجار میپردازیم.در این جستار، پس از توضیح درخصوص مفهوم مسؤولیت اجتماعی، بهطور خلاصه بعضی آراء برجسته درباره نقش اجتماعی- فرهنگی صوفیان، بررسی میگردد. آنگاه برای تبیین موضوع، ضمن تحلیل مسأله چلّهنشینی نورعلیشاه و شرح تأسیس خانقاه مزارسلطانی بیدخت توسّط وی، به برخی فعّالیتهای فرهنگی، اجتماعیاش پرداختهمیشود.نتیجه مقاله آن است که حاج ملّاعلی گنابادی همچون بسیاری دیگر از بزرگان تصوّف، موفّق به جمع بین ظاهر و باطن شده و اهتمامش در رعایت دستورات طریقتی، مانع از حضور سودمند و مؤثّرش در جامعه نشدهاست. این پژوهش توصیفی- تحلیلی، براساس روش کتابخانهای و منابع دسته اوّل میباشد.
The present study examines the views, social behavior, and cultural affairs of Hajj Mulla Ali NurAlishah Gunabadi, a prominent Sufi master of the Nimatullahi Sufi order, in order to gain insights into the relationship between Sufi conduct and social responsibility. The study uses a descriptive-analytical method and is a library based research. The first section defines social responsibility and explores notable views on the social roles of Sufis. The authors then discuss NurAlishah's forty-day period of seclusion and his social and cultural activities, including the establishment of the Mazare Soltani Sufi Center of Beidokht. The results of the study suggest that NurAlishah's devotion to fulfilling Sufi commands did not prevent him from engaging in society, which is a trait common among many Sufi masters. The issue of Sufism and its effect on social and cultural affairs remains a controversial topic among Iranian researchers, and this paper contributes to the ongoing discussion by examining the behavior and views of a prominent Sufi master.