چکیده:
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بر رعایت حقوق انسانی، بالاخص آزادی که از بارزترین آن است، توجه خاصی دارد که بعضا این حق بشری از سوی متولیان اجرای قانون نقض میگردد که لزوم اخلاقی و قانونی جبران خسارت ناشی از بازداشت متهمان بیگناه امری غیرقابل انکار است که در مقاله حاضر با توجه به رویکرد قانون آیین دادرسی کیفری، به بررسی مرجع رسیدگی و نحوه محاسبه و مطالبه جبران خسارت زندانی بیگناه که چندان مورد توجه قرار نگرفته است، پرداخته شده است. سوال اساسی که در این مقاله مطرح و مورد بررسی قرار گرفته این میباشد که مرجع رسیدگی چه نهادی و نحوه محاسبه و مطالبه جبران خسارت زندانی بیگناه در حقوق کیفری ایران بر چه اساسی است؟ تحقیق حاضر توصیفی تحلیلی بوده و با استفاده از روش کتابخانهای به بررسی سوال مورد اشاره پرداخته است که درخصوص مراجع رسیدگی و نحوه محاسبه و مطالبه جبران خسارت در حقوق ایران تا حد زیادی با اخلاق عامه و حقوق افراد سازگاری وجود دارد. در حقوق کیفری ایران دعوای جبران خسارت زندانی بیگناه در کمیسیونی سه نفره و در موارد خاصی در دادگاههای عمومی و حقوقی قابل مطالبه میباشد. همچنین پرداخت غرامت مالی مهمترین شیوههای جبران خسارت زندانی بیگناه در نظام حقوقی ایران است و نتایج تحقیق بیانگر این امر است که ابهاماتی در خصوص نحوه محاسبه جبران خسارت مشهود میباشد.
The Constitution of the Islamic Republic of Iran pays special attention to the observance of human rights, especially freedom, the most obvious of which is that this human right is sometimes violated by law enforcement officials, and the moral and legal necessity of compensation for the detention of innocent defendants is undeniable. In the present article, according to the approach of the Code of Criminal Procedure, the reference of the investigation and the method of calculating and requesting compensation for the innocent prisoner, which has not received much attention, has been examined. The main question that is raised and examined in this article is what institution is the investigating authority and what is the basis for calculating and requesting compensation for innocent prisoners in Iranian criminal law? The present study is a descriptive-analytical study and using the library method has examined the mentioned question that there is a great deal of compatibility with public ethics and individual rights regarding the authorities and the method of calculating and claiming compensation in Iranian law. In Iranian criminal law, a claim for compensation of an innocent prisoner can be claimed in a three-member commission and in special cases in public and legal courts. Payment of financial compensation is also one of the most important methods of compensating innocent prisoners in the Iranian legal system, and the results of the study indicate that there are ambiguities about how to calculate compensation.Keywords: Reference authority, Compensation method, Innocent prisoner, Material and moral damage, Commission
خلاصه ماشینی:
دادگاه عمومي براساس نظام عمومي مسئوليت مدني دادرسي ، رسيدگي به دعـواي مطالبـه خسـارت پـس از احـراز تقصـير يـا خطاي قاضي در صلاحيت دادگاه عمومي تهران ميباشـد (مـاده ٣٠ قـانون نظـارت بـر رفتـار قضـات مصـوب ١٣٩٠) البته نکته قابل تأمل در خصوص اينکه آيا با وجود مرجع اختصاصي مندرج در مـاده ٢٥٧ قـانون آيـين دادرسي کيفري، جايگاهي براي صلاحيت دادگاه عمومي به عنوان مرجع مطالبه خسارت ميتوان لحاظ نمود؟ 1066 در پاسخ به پرسش بيان شـده بايـد گفـت مطالبـه خسـارت از دولـت از طريـق کميسـيون ، امتيـازي اسـت کـه قانونگذار به فرد بازداشت شده اعطا نموده و اين امتياز سلب کننده صلاحيت از دادگاه عمومي نميتواند باشد چرا که اگر فرد بازداشت شده به هر دليلي در موعد مقرر در قانون آيين دادرسـي کيفـري نتوانـد درخواسـت خود را به کميسيون ارائه نمايد آيا بايد خسارت وارده به وي بدون جبران باقي بماند بـه حکـم عقـل و اخـلاق زيان رساندن به ديگـران ممنـوع و جبـران آن واجـب و ضـروري اسـت در آيـات متعـددي از قـرآن کـريم و لايمسکوهن ضرارا (بقره ٢٣١) و لا تضرر والده بولـدها و لامولودلـه بولـده (بقـره ٢٣٣) و لا يضـارکاتب و لا شهيد (بقره ٢٨٢) و همچنين حديث لا ضررو لا ضرار في الاسلام از پيامبر اکـرم (ص )، اضـراراعم از مـادي و معنوي مورد نهي جدي ميباشد بنابراين فرد مقصر در برابر ديگـري مسـئوليت مـدني دارد (کاتوزيـان ، ١٣٩٠: ص ١١٥).