چکیده:
اخیراً برخی از دانشگاهیان در نامگذاری رشتهای دانشگاهی، عنوان «زبانشناسی رایانشی» را به کار بردهاند. پیش از آن، این ترکیب در فرهنگستان زبان و ادب فارسی ساخته و منتشر شده است. در این مقاله دربارۀ طرز ساختهشدن جزء دوم این نام، یعنی «رایانشی» و ریشه و مأخذ آن بحث شده و نشان داده شده است ساخت این کلمه که از زبان پهلوی گرفته شده، با قواعد زبان، دستور زبان فارسی و نیز الگوهای زبانی فارسی امروز در تعارض بوده و غلط است؛ همچنانکه کلمۀ رایانه که ساختۀ فرهنگستان زبان ایران (فرهنگستان دوم) در برابر کامپیوتر بوده، بنا بر قواعد زبان فارسی، غلط است و اگرچه مشکلات کمتری از «رایانشی» دارد، بهدلیل کثرت کاربرد، میشود آن را پذیرفت. البته کلمۀ کامپیوتر در زبان فارسی جاافتاده و رایج بود و نیازی به ساخت معادل برای آن نبود و امروز نیز از رایانه رایجتر است. در این مقاله نشان داده شده که کاربرد کلمۀ اخیر، یعنی «رایانشی» بههیچوجه پذیرفتنی نیست.
Recently, some academics have used the title "zabanshenasi ye rayaneshi" in the naming of academic fields. Before that, this combination was created and published in the Academy of Persian Language and Literature. In this article, the method of making the second part of this name, "Rayaneshi", its origin and source is discussed and it is shown that this word, which is made from the Pahlavi language, Its construction is in conflict with the language rules, Persian grammar, and Persian language patterns is wrong, just as the word "rayane", which was created by the Academy of Iranian Language (Farhangestan II) equivalent to "computer", is wrong according to the rules of the Persian language, and although it has fewer problems than "rayaneshi" It is acceptable due to high usage.Of course, the word "computer" was established and common in the Persian language, and there was no need to create an equivalent for it, and today it is more common than "rayane". In this article, it is shown that the use of "rayaneshi" is not acceptable in any way.
خلاصه ماشینی:
در اين مقاله دربارة طرز ساخته شدن جزء دوم اين نام ، يعني «رايانشي» و ريشه و مأخذ آن بحث شده و نشان داده شده است ساخت اين کلمه که از زبان پهلوي گرفته شده ، با قواعد زبان ، دستور زبان فارسي و نيز الگوهاي زباني فارسي امروز در تعارض بوده و غلط است ؛ همچنان که کلمۀ رايانه که ساختۀ فرهنگستان زبان ايران (فرهنگستان دوم ) در برابر کامپيوتر بوده ، بنا بر قواعد زبان فارسي، غلط است و اگرچه مشکلات کمتري از «رايانشي» دارد، به دليل کثرت کاربرد، ميشود آن را پذيرفت .
کلمه اي که اين همه در زبان فار سي امروز و در متون زباني و ادبي گذ شته و حال با معاني يادشـده کاربرد دارد، با کلمۀ مصـوب فرهنگسـتان دوم و پيشـنهادشـده از طرف فرهنگســتان زبان و ادب فارســي (فرهنگســتان ســوم )، هيچ ارتباطي ندارد، هرچند در ظاهر، جزء نخست رايانه ، «راي» است و مشابه «راي» در زبان رايج فارسي که معناها و ترکيب هاي آن را بر اساس آنچه در لغت نامۀ دهخدا آمده ، مرور کرديم .
به اين جهت ، ســـاختن کلماتي مانند: کارانه (حق التحقيق )، آموزانه (حق التدريس ) و پژوهانه برخلاف قاعده و ذوق است » (همان : ٢٨٠ و ٢٨١) فرشيدورد ساختن کلمات از زبان هاي مرده و حتي احياي اجزاي مردة زبان رايج را که در گذشتۀ دور در زبان فارسي به کار ميرفته اند، نادرست دانسته و مشخصا تأکيد کرده اسـت که کلمۀ «رايانه » نادرسـت اسـت : «با لغات و پسـوندها و پيشـوندهاي مردة قديم ، اعم از آنکه اوستايي يا پهلوي يا عربي يا فارسي دري باشند، نبايد لغت ساخت ؛ بنابراين ، لغاتي مانند «رايانه » (کامپيوتر) و «رســانه » (با پســوند مردة اســم آلت ) مناســب نيستند» (فرشيدورد، ١٣٨٠: ١٠٩).