چکیده:
در قرآن نشانههایی برای اندیشمندان است و میتوان گفت جنبههای کلامی و گفتمانی منحصربهفرد این کتاب آسمانی یکی از مصادیق این نشانههاست. این پژوهش با بررسی ویژگیهای نشانهشناختی گفتمان قرآنی از منظر زبانشناسی به ارائه و تعبیر برخی نشانهها میپردازد. بدین منظور و از آنجا که سوره الرحمن، عروس قرآن، حاوی گفتمانی خاص و منحصربهفرد است. در این پژوهش برخی عناصر فرانقشهای اندیشگانی، بینافردی و متنی آیات آن که بهترتیب از منظر نشانهشناختی با زمینه یا موضوع سخن، فضاسازی شخصیتی و نوع سخن ارتباط دارند، به روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قرار گرفتهاند. حضور پربسامد فرایندهای مادی در آیات ابتدایی، فرایند بیانی در تمام طول سوره و فرایندهای وجودی و شناسایی در آیات انتهایی، استفاده از ضمیر دوم شخص مثنی «کُما (شما»، بهمنظور تأکید و جلب توجه مخاطب و استفاده از واژۀ «رب» به جای استفاده از ضمیر اول شخص مفرد برای اشاره به گوینده یا ارجاع نقشی، از مهمترین نتایج این بررسی است. برخی از مهمترین استدلالات نشانهشناختی این یافتهها عبارتاند از: سیر ارائه مضامین از عناصر عینی و ملموس به سمت عناصر فرادنیوی و اخروی و قیاس میان آنها برای تجسم بخشی به واقعیت دنیای آخرت، تأکید بر مهمترین وظیفه مخاطبان یعنی ایمان بهوجود خالق توانا، عدم استفاده از قدرت گوینده و ایجاد فضایی برابر میان گوینده و مخاطب برای تصمیمگیری براساس تفکر و خرد و نیز تأکید بر یکسان بودن همه انسانها در برابر پروردگار. این مشخصات گفتمانی در کنار سایر مشخصات بینظیر زبانشناختی مانند دلنشینی آوایی، نظمآهنگ، روابط معنایی و ... باعث تأثیر در عمق جان و خرد شنوندگان کلام وحی میشود و آنان را که با تدبر و استدلال به این گفتمان گوش فرامیدهند، به تفکر و اندیشه وامیدارد. بررسی مضمونی معراجنامه شاهرخی و انطباق آن با نگارههای موجود در این اثر، بر وجود نشانه شناختی در آن تأکید دارد.اهداف پژوهش:پیدا کردن ترتیب ارائه افعال و نقش نشانهشناختی آنها و یافتن نقش متناظر آنها.بررسی نشانهشناختی در نگارههای معراجنامه شاهرخی.سؤالات پژوهش:ترتیب ارائه افعال و نشانهشناختی در سوره الرحمن چگونه است؟نشانهشناختی چه جایگاهی در نگارههای معراجنامه شاهرخی دارد؟